Debian 13 (trixie) için Sürüm Notları ************************************* Debian Belgelendirme Projesi . Son güncelleme: 2025-07-14 Bu belge özgür yazılımdır; Özgür Yazılım Vakfı tarafından yayımlanan GNU Genel Kamu Lisansı’nın 2. sürümünün koşulları altında yeniden dağıtabilir ve/veya değiştirebilirsiniz. Bu program, yararlı olacağı umuduyla, ancak HERHANGİ BİR GARANTİ OLMAKSIZIN dağıtılmaktadır; SATILABİLİRLİK ya da BELİRLİ BİR AMACA UYGUNLUK gibi zımni garantiler dahil hiçbir garanti verilmemektedir. Daha fazla bilgi için GNU Genel Kamu Lisansı’na bakınız. Bu programla birlikte GNU Genel Kamu Lisansı’nın bir kopyasını almış olmanız gerekir; almadıysanız, lütfen Free Software Foundation, Inc., 51 Franklin Street, Fifth Floor, Boston, MA 02110-1301 USA adresine yazın. Lisans metnine ayrıca https://www.gnu.org/licenses/gpl-2.0.html adresinden veya Debian sistemlerinde "/usr/share/common- licenses/GPL-2" yolundan erişebilirsiniz. * 1. Giriş * 1.1. Bu belge hakkında hata raporlama * 1.2. Yükseltme raporlarına katkıda bulunma * 1.3. Bu belgenin kaynakları * 2. Debian 13 ile gelen yenilikler * 2.1. Desteklenen mimariler * 2.2. Dağıtımdaki yenilikler neler? * 2.2.1. riscv64 için resmi destek * 2.2.2. Hardening against ROP and COP/JOP attacks on amd64 and arm64 * 2.2.3. HTTP Önyükleme Desteği * 2.2.4. Masaüstü ortamları ve yaygın kullanılan paketler * 3. Kurulum Sistemi * 3.1. Kurulum sistemindeki yenilikler neler? * 3.2. Installing Debian Pure Blends * 3.3. Bulut kurulumları * 3.4. Konteyner ve Sanal Makine görüntüleri * 4. Debian 12 (bookworm) sürümünden yükseltmeler * 4.1. Yükseltmeye hazırlık * 4.1.1. Bütün veri ve yapılandırma bilgilerini yedekleyin * 4.1.2. Kullanıcıları önceden bilgilendirin * 4.1.3. Hizmet kesintisi için hazırlıklı olun * 4.1.4. Kurtarma için hazırlıklı olun * 4.1.5. Yükseltme işlemi için güvenli bir ortam hazırlama * 4.2. “Saf” Debian ile başlayın * 4.2.1. Debian 12 (bookworm) sürümüne yükseltme * 4.2.2. Son nokta sürümüne yükseltme * 4.2.3. Debian Geri Taşımaları (Backports) * 4.2.4. Paket veritabanının hazırlanması * 4.2.5. Eskimiş paketlerin kaldırılması * 4.2.6. Debian dışı paketlerin kaldırılması * 4.2.7. Artık kullanılmayan yapılandırma dosyalarının temizlenmesi * 4.2.8. Özgür olmayan (non-free) ve aygıt yazılımı (non-free- firmware) bileşenleri * 4.2.9. proposed-updates (önerilen güncellemeler) bölümü * 4.2.10. Resmi olmayan kaynaklar * 4.2.11. APT sabitlemelerin devre dışı bırakılması * 4.2.12. Paket durumu kontrolü * 4.3. APT kaynak listesi (source-list) dosyalarının hazırlanması * 4.3.1. APT İnternet kaynakları ekleme * 4.3.2. APT kaynaklarının yerel bir yansıdan kullanılması * 4.3.3. Optik ortamdan APT kaynakları ekleme * 4.4. Paketlerin yükseltilmesi * 4.4.1. Oturumun kayıt altına alınması * 4.4.2. Paket listesinin güncellenmesi * 4.4.3. Yükseltme işlemi için yeterli alanınız olduğundan emin olun * 4.4.4. İzleme hizmetlerinin durdurulması * 4.4.5. Minimal sistem yükseltmesi * 4.4.6. Sistemin yükseltilmesi * 4.5. Yükseltme sırasındaki olası sorunlar * 4.5.1. Tam yükseltme ‘Could not perform immediate configuration’ hatasıyla başarısız oluyor * 4.5.2. Beklenen paket kaldırmaları * 4.5.3. Çakışmalar ve Ön-Bağımlılık döngüleri * 4.5.4. Dosya çakışmaları * 4.5.5. Yapılandırma değişiklikleri * 4.5.6. Uçbirim oturumuna geçiş * 4.6. Çekirdeğin ve ilgili paketlerin yükseltilmesi * 4.6.1. Çekirdek meta paketi yükleme * 4.7. Bir sonraki sürüme hazırlanma * 4.7.1. Kaldırılan paketlerin temizlenmesi * 4.8. Eskimiş paketler * 4.8.1. Geçiş amacıyla kullanılan yer tutucu (transitional) paketler * 5. trixie sürümünde dikkat edilmesi gereken sorunlar * 5.1. Things to be aware of while upgrading to trixie * 5.1.1. i386 desteğinin azaltılması * 5.1.2. openssh-server artık ~/.pam_environment dosyasını okumamaktadır * 5.1.3. OpenSSH artık DSA anahtarlarını desteklememektedir * 5.1.4. last, lastb ve lastlog komutlarının yerine yenileri getirilmiştir. * 5.1.5. RabbitMQ artık HA kuyruklarını desteklememektedir * 5.1.6. RabbitMQ doğrudan bookworm’dan yükseltilemez * 5.1.7. MariaDB büyük sürüm yükseltmeleri yalnızca temiz kapanış sonrasında sorunsuz çalışır * 5.1.8. Ping artık yükseltilmiş ayrıcalıklarla çalışmıyor * 5.1.9. Dovecot configuration changes * 5.1.10. libvirt paketlemesinde önemli değişiklikler * 5.1.11. Things to do before rebooting * 5.2. Yükseltme süreciyle sınırlı olmayan maddeler * 5.2.1. The directories /tmp and /var/tmp are now regularly cleaned * 5.2.2. Güvenlik desteğindeki kısıtlamalar * 5.3. Eskime ve kullanımdan kaldırma * 5.3.1. Önemli eskimiş paketler * 5.3.2. trixie için kullanımdan kaldırılan bileşenler * 5.4. Bilinen ciddi hatalar * 6. Debian hakkında daha fazla bilgi * 6.1. Ek okuma kaynakları * 6.2. Yardım alma yolları * 6.2.1. E-posta listeleri * 6.2.2. Internet Aktarmalı Sohbet (Internet Relay Chat - IRC) * 6.3. Hata bildirimi * 6.4. Debian’a katkıda bulunma * 7. Yükseltme öncesi bookworm sisteminizin yönetilmesi * 7.1. bookworm sisteminizin yükseltilmesi * 7.2. APT kaynak listesi dosyalarının kontrol edilmesi * 7.3. Son bookworm sürümüne yükseltme işlemi * 7.4. Eskimiş yapılandırma dosyalarının kaldırılması * 8. Sürüm Notlarına Katkı Sağlayanlar 1. Giriş ******** Bu belge, Debian dağıtımının 13 sürümündeki (kod adı trixie) başlıca değişiklikler hakkında kullanıcıları bilgilendirir. Sürüm notları, 12 (kod adı bookworm) sürümünden mevcut sürüme güvenli bir şekilde nasıl yükseltileceği hakkında bilgi verir ve bu süreçte karşılaşılabilecek bilinen sorunlara dair kullanıcıları bilgilendirir. Bu belgenin en güncel sürümünü https://www.debian.org/releases/trixie/releasenotes adresinden edinebilirsiniz. Uyarı: Bilinen her sorunu listelemek mümkün olmadığından, bu belgede sorunların beklenen yaygınlığı ve etkisi temel alınarak bir seçki sunulmuştur. Lütfen unutmayın: Yalnızca bir önceki Debian sürümünden (bu durumda bookworm) yapılan yükseltmeleri destekliyor ve belgelendiriyoruz. Daha eski sürümlerden yükseltme yapmanız gerekiyorsa, önceki sürüm notlarını okumanızı ve öncelikle bookworm sürümüne geçmenizi öneririz. 1.1. Bu belge hakkında hata raporlama ===================================== Bu belgede açıklanan tüm yükseltme adımlarını test etmeye ve kullanıcılarımızın karşılaşabileceği olası sorunları önceden öngörmeye çalıştık. Yine de bu belgede bir hata (yanlış ya da eksik bilgi) bulduğunuzu düşünüyorsanız, lütfen hata takip sistemi üzerinden **release-notes** paketi için bir hata kaydı oluşturun. Öncelikle, sorunun daha önce bildirilip bildirilmediğini kontrol etmek için mevcut hata raporlarını inceleyebilirsiniz. Bu belgeye katkı sağlayabilecek içerikleriniz varsa, mevcut hata raporlarına ek bilgi eklemekten çekinmeyin. Bu belgenin kaynakları için yama içeren raporları memnuniyetle karşılıyor ve teşvik ediyoruz. Belgenin kaynaklarını nasıl edinebileceğinize dair daha fazla bilgiye Bu belgenin kaynakları bölümünden ulaşabilirsiniz. 1.2. Yükseltme raporlarına katkıda bulunma ========================================== OLDRELEASENAME| sürümünden trixie sürümüne yapılan yükseltmelere ilişkin kullanıcı katkılarını memnuniyetle karşılıyoruz. Bilgi paylaşmak isterseniz, lütfen hata takip sistemi https://bugs.debian.org/ üzerinden **upgrade-reports** paketi için sonuçlarınızı içeren bir hata kaydı oluşturun. Lütfen eklerinizi ("gzip" kullanarak) sıkıştırılmış biçimde gönderin. Yükseltme raporunuzu gönderirken lütfen aşağıdaki bilgileri ekleyin: * Yükseltme öncesi ve sonrası paket veritabanınızın durumu: **dpkg** komutunun "/var/lib/dpkg/status" yolundaki durum veritabanı ve **apt** komutunun "/var/lib/apt/extended_states" yolundaki paket durum bilgisi. Bütün veri ve yapılandırma bilgilerini yedekleyin bölümünde açıklandığı gibi yükseltmeden önce bir yedek almış olmanız gerekir; ancak "/var/lib/dpkg/status" dosyasının yedeklerini "/var/backups" dizininde de bulabilirsiniz. * Oturumun kayıt altına alınması bölümünde açıklandığı şekilde "script" komutuyla oluşturulmuş oturum kayıtları. * "/var/log/apt/term.log" yolundaki "apt" günlükleri ve, "/var/log/aptitude" yolundaki "aptitude" günlükleri. Not: Günlükleri bir hata raporuna eklemeden önce içlerinde yer alabilecek hassas ve/veya gizli bilgileri gözden geçirip çıkarmaya zaman ayırmalısınız; çünkü bu bilgiler herkese açık bir veritabanında yayımlanacaktır. 1.3. Bu belgenin kaynakları =========================== Bu belgenin kaynakları, sphinx dönüştürücü kullanılarak reStructuredText formatında hazırlanmıştır. HTML sürümü *sphinx-build -b html* komutuyla, PDF sürümü ise *sphinx-build -b latex* komutuyla üretilir. Sürüm Notları’nın kaynak kodları *Debian Belgelendirme Projesinin* Git deposunda bulunmaktadır. Dosyalara tek tek web üzerinden erişmek ve değişiklikleri görmek için web arayüzünü kullanabilirsiniz. Git’e nasıl erişeceğiniz hakkında daha fazla bilgi için lütfen Debian Belgelendirme Projesi VCS bilgi sayfalarına başvurun. 2. Debian 13 ile gelen yenilikler ********************************* Bu konuda daha fazla bilgi için: Wiki. 2.1. Desteklenen mimariler ========================== Debian 13 sürümünde resmi olarak desteklenen mimariler şunlardır: * 64-bit PC ("amd64") * 64-bit ARM ("arm64") * ARM EABI ("armel") * ARMv7 (EABI hard-float ABI, "armhf") * 64-bit little-endian PowerPC ("ppc64el") * 64-bit little-endian RISC-V ("riscv64") * IBM System z ("s390x") Additionally, on 64-bit PC systems, a partial 32-bit userland ("i386") is available. Please see i386 desteğinin azaltılması for details. Taşıma (port) durumu ve mimarinize özel taşıma bilgileri hakkında daha fazlasını Debian taşıma web sayfalarında bulabilirsiniz. 2.2. Dağıtımdaki yenilikler neler? ================================== 2.2.1. riscv64 için resmi destek -------------------------------- Bu sürüm, riscv64 mimarisi için ilk kez resmi destek sunmaktadır. Artık kullanıcılar 64-bit RISC-V donanımlarında Debian çalıştırabilir ve Debian 13’ün tüm özelliklerinden yararlanabilirler. Debian’daki riscv64 desteği hakkında daha fazla ayrıntı için Wiki sayfasını ziyaret edebilirsiniz. 2.2.2. Hardening against ROP and COP/JOP attacks on amd64 and arm64 ------------------------------------------------------------------- trixie introduces security features on the amd64 and arm64 architectures designed to mitigate Return-Oriented Programming (ROP) exploits and Call/Jump-Oriented Programming (COP/JOP) attacks. On amd64 this is based on Intel Control-flow Enforcement Technology (CET) for both ROP and COP/JOP protection, on arm64 it is based on Pointer Authentication (PAC) for ROP protection and Branch Target Identification (BTI) for COP/JOP protection. The features are enabled automatically if your hardware supports them. For amd64 see the Linux kernel documentation and the Intel documentation, and for arm64 see the Wiki, and the Arm documentation, which have information on how to check if your processor supports CET and PAC/BTI and how they work. 2.2.3. HTTP Önyükleme Desteği ----------------------------- Debian Kurulum Aracı ve Debian Canlı Görüntüleri, artık desteklenen UEFI ve U-Boot aygıt yazılımlarında “HTTP Önyükleme” yöntemiyle başlatılabilir. TianoCore aygıt yazılımı kullanan sistemlerde, *Aygıt Yöneticisi* menüsüne girin, *Ağ Aygıtları Listesi* seçeneğini seçin, ilgili ağ arayüzünü ve ardından *HTTP Önyükleme Yapılandırması* seçeneğini seçin. Önyükleme yapılacak Debian ISO dosyasının tam tam URL’sini girin. Diğer aygıt yazılımı uygulamaları için, lütfen sistem donanımınızın ya da aygıt yazılımınızın belgelendirmesine başvurun. 2.2.4. Masaüstü ortamları ve yaygın kullanılan paketler ------------------------------------------------------- This new release of Debian comes with a lot more software than its predecessor bookworm; the distribution includes over 11294 new packages, for a total of over 59551 packages. Most of the software in the distribution has been updated: over 42821 software packages (this is 72% of all packages in bookworm). Also, a significant number of packages (over 9519, 16% of the packages in bookworm) have for various reasons been removed from the distribution. You will not see any updates for these packages and they will be marked as “obsolete” in package management front-ends; see Eskimiş paketler. Debian, yine birçok masaüstü uygulaması ve ortamıyla birlikte gelmektedir. Bu sürümde yer alan masaüstü ortamları arasında GNOME 48, KDE Plasma 6.3, LXDE 13, LXQt 2.1.0 ve Xfce 4.20 bulunmaktadır. Ofis paketleri de dahil olmak üzere verimlilik uygulamaları da güncellenmiştir: * LibreOffice 25 sürümüne yükseltildi; * GNUcash 5.10’a yükseltildi; Bunların yanı sıra, bu sürüm aşağıdaki yazılım güncellemelerini de içermektedir: +------------------------+------------------------+------------------------+ | Paket | 12 (bookworm)’daki | 13 (trixie)’deki Sürüm | | | Sürüm | | |========================|========================|========================| | Apache | 2.4.62 | 2.4.63 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Bash | 5.2.15 | 5.2.37 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | BIND DNS Sunucusu | 9.18 | 9.20 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Cryptsetup | 2.6 | 2.7 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Emacs | 28.2 | 30.1 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Exim (default email | 4.96 | 4.98 | | server) | | | +------------------------+------------------------+------------------------+ | GCC, the GNU Compiler | 12.2 | 14.2 | | Collection (default | | | | compiler) | | | +------------------------+------------------------+------------------------+ | GIMP | 2.10.34 | 3.0.2 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | GnuPG | 2.2.40 | 2.4.7 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Inkscape | 1.2.2 | 1.4 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | GNU C kütüphanesi | 2.36 | 2.41 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Linux kernel | 6.1 serisi | 6.12 series | +------------------------+------------------------+------------------------+ | LLVM/Clang araç | 13.0.1, 14.0 | 19 (öntanımlı) 17 ve | | zinciri | (öntanımlı) ve 15.0.6 | 18 mevcut | +------------------------+------------------------+------------------------+ | MariaDB | 10.11 | 11.8 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Nginx | 1.22 | 1.26 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | OpenJDK | 17 | 21 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | OpenLDAP | 2.5.13 | 2.6.9 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | OpenSSH | 9.2p1 | 10.0p1 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | OpenSSL | 3.0 | 3.4 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Perl | 5.36 | 5.40 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | PHP | 8.2 | 8.4 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Postfix | 3.7 | 3.10 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | PostgreSQL | 15 | 17 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Python 3 | 3.11 | 3.13 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Rustc | 1.63 | 1.85 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Samba | 4.17 | 4.22 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Systemd | 252 | 257 | +------------------------+------------------------+------------------------+ | Vim | 9.0 | 9.1 | +------------------------+------------------------+------------------------+ 3. Kurulum Sistemi ****************** Debian Kurucusu, Debian’ın resmi kurulum sistemidir. Bir dizi kurulum yöntemi sunar. Kullanabileceğiniz yöntemler, sisteminizin mimarisine bağlı olarak değişir. trixie için kurucu görüntülerini, Kurulum Rehberi’yle birlikte Debian web sitesinde (https://www.debian.org/releases/trixie/debian- installer/) bulabilirsiniz. Kurulum Rehberi ayrıca, resmi Debian DVD (CD/Blu-ray) gruplarının ilk diskinde şu konumda yer almaktadır: /doc/install/manual/language/index.html Bilinen sorunların listesi için debian-installer hata notlarını https://www.debian.org/releases/trixie/debian-installer#errata adresinden inceleyebilirsiniz. 3.1. Kurulum sistemindeki yenilikler neler? =========================================== Debian Kurucusu üzerinde, önceki resmi Debian 12 sürümünden bu yana önemli geliştirmeler yapıldı. Bu gelişmeler, donanım desteğinde iyileştirmeler ile bazı yeni ve heyecan verici özellikleri beraberinde getirdi. bookworm sürümünden bu yana yapılan değişikliklerin genel bir özetini görmek isterseniz, Debian Kurucusu’nun haber geçmişi https://www.debian.org/devel/debian-installer/News/ sayfasındaki trixie beta ve RC sürüm duyurularını inceleyebilirsiniz. 3.2. Installing Debian Pure Blends ================================== A selection of Debian Pure Blends, such as Debian Junior, Debian Science, or Debian FreedomBox, can now be accessed directly in the installer - see the installation-guide. For information about Debian Pure Blends, visit https://www.debian.org/blends/ or the wiki. 3.3. Bulut kurulumları ====================== Bulut ekibi, Debian trixie sürümünü aşağıdaki popüler bulut hizmetleri için yayınlamaktadır: * Amazon Web Hizmetleri * Microsoft Azure * OpenStack * Temel Sanal Makine (VM) Bulut görüntüleri, "cloud-init" aracılığıyla otomasyon kancaları sağlar ve özelleştirilmiş çekirdek paketleri ile grub yapılandırmaları kullanarak hızlı örnek başlatmayı önceliklendirir. Uygun durumlarda farklı mimarileri destekleyen görüntüler sunulur ve bulut ekibi, bulut hizmetinin sunduğu tüm özellikleri desteklemeye çalışır. The cloud team will provide updated images until the end of the LTS period for trixie. New images are typically released for each point release and after security fixes for critical packages. The cloud team’s full support policy is available on the Cloud Image Lifecycle page. Daha fazla ayrıntı için: https://cloud.debian.org/ ve wiki sayfası. 3.4. Konteyner ve Sanal Makine görüntüleri ========================================== Çoklu mimarili Debian trixie konteyner görüntüleri, Docker Hub üzerinden edinilebilir. Standart görüntülere ek olarak, disk kullanımını azaltan “hafif” (slim) bir sürüm de sunulmaktadır. Hashicorp Vagrant sanal makine yöneticisi için hazırlanan sanal makine görüntüleri, Vagrant Cloud üzerinden sunulmaktadır. 4. Debian 12 (bookworm) sürümünden yükseltmeler *********************************************** 4.1. Yükseltmeye hazırlık ========================= Yükseltmeye başlamadan önce trixie sürümünde dikkat edilmesi gereken sorunlar bölümündeki bilgileri de okumanızı öneririz. Bu bölüm, doğrudan yükseltme süreciyle ilgili olmasa da, başlamadan önce bilinmesinde fayda olan bazı potansiyel sorunlara değinir. 4.1.1. Bütün veri ve yapılandırma bilgilerini yedekleyin -------------------------------------------------------- Sisteminizi yükseltmeden önce tam bir yedek almanız önemle tavsiye edilir. En azından, kaybetmeyi göze alamayacağınız veri ve yapılandırma bilgilerini mutlaka yedekleyin. Yükseltme araçları ve süreç genelde oldukça güvenilirdir. Ancak yükseltme sırasında yaşanabilecek bir donanım arızası sisteminizde ciddi hasara neden olabilir. Yedeklenmesi gereken temel içerikler şunlardır; "/etc", "/var/lib/dpkg" ve "/var/lib/apt/extended_states" dizinleri ile aşağıdaki komutun çıktısı: $ dpkg --get-selections '*' # (the quotes are important) Sisteminizde paket yönetimi için "aptitude" kullanıyorsanız, "/var/lib/aptitude/pkgstates" dizinini de yedeklemeniz gerekir. Yükseltme süreci "/home" dizinindeki hiçbir şeyi değiştirmez. Ancak bazı uygulamalar (örneğin Mozilla bileşenleri, GNOME ve KDE masaüstü ortamları), yeni sürüm ilk kez çalıştırıldığında kullanıcı ayarlarını yeni öntanımlarla değiştirebilir. Bu riski azaltmak için, kullanıcıların ev dizinlerindeki gizli dosya ve dizinleri (noktalı dosyalar) yedeklemeniz önerilir. Bu yedek, eski ayarları geri yüklemek için işe yarayabilir. Kullanıcıları bu konuda önceden bilgilendirmeniz de yararlı olur. Tüm paket kurulum işlemleri süper kullanıcı yetkileriyle çalıştırılmalıdır. Bu nedenle ya "root" olarak oturum açın ya da su veya sudo komutlarını kullanarak yetki alın. Yükseltmenin bazı ön koşulları bulunmaktadır. Yükseltmeye başlamadan önce bunların sağlandığından emin olmanız gerekir. 4.1.2. Kullanıcıları önceden bilgilendirin ------------------------------------------ Planladığınız yükseltme işlemi hakkında tüm kullanıcıları önceden bilgilendirmek akıllıca olacaktır. Ancak, "ssh" ile bağlanan kullanıcılar, yükseltme sırasında genellikle herhangi bir kesinti yaşamadan çalışmayı sürdürebilir. Ekstra önlem almak isterseniz, yükseltmeden önce "/home" bölümünü yedekleyebilir veya bağlantısını kaldırabilirsiniz. trixie sürümüne yükseltme yaparken çekirdek de yükseltileceğinden, sistemin yeniden başlatılması gerekecektir. Bu işlem genellikle yükseltme bittikten sonra yapılır. 4.1.3. Hizmet kesintisi için hazırlıklı olun -------------------------------------------- Sistem tarafından sunulan ve yükseltme kapsamında olan bazı paketlerle ilişkili hizmetler olabilir. Bu durumda, paketler değiştirilip yapılandırılırken ilgili hizmetler durdurulacaktır. Bu süre boyunca bu hizmetler kullanılamaz. Bu hizmetlerin kesinti süresi, yükseltilen paketlerin sayısına ve sistem yöneticisinin yapılandırma sorularını yanıtlamak için harcadığı zamana göre değişiklik gösterebilir. Yükseltme işlemi gözetimsiz bırakılırsa ve sistem bu sırada kullanıcı girişi talep ederse, hizmetlerin uzun süre devre dışı kalması [1] olasıdır. Yükseltilen sistem kullanıcılarınız veya ağınız [2] için kritik hizmetler sağlıyorsa, kesinti süresini Minimal sistem yükseltmesi bölümünde anlatıldığı gibi önce minimal bir sistem yükseltmesi yaparak, ardından çekirdeği yükseltip sistemi yeniden başlattıktan sonra, kritik hizmetlere ait paketleri yükselterek bu süreyi azaltabilirsiniz. Bu paketleri, Tam sistem yükseltmesi işleminden önce yükseltmeniz, bu hizmetlerin yükseltme süresince çalışır durumda kalmasını ve kesintinin en aza indirilmesini sağlar. 4.1.4. Kurtarma için hazırlıklı olun ------------------------------------ Debian sisteminizin her zaman önyüklenebilir durumda kalmasını sağlamaya çalışsa da, yükseltme sonrası sisteminizi yeniden başlatırken sorun yaşama ihtimaliniz her zaman vardır. Bilinen potansiyel sorunlar bu Sürüm Notları’nın bu ve sonraki bölümlerinde belgelenmiştir. Bu nedenle, sisteminiz yeniden başlatılamazsa veya uzaktan yönetilen sistemlerde ağ kurulamazsa kurtarma yapabilecek durumda olmanız önemlidir. Eğer bir "ssh" bağlantısı üzerinden uzaktan yükseltme yapıyorsanız, sunucuya uzak bir seri terminal üzerinden erişebilmek için gerekli önlemleri almanız önerilir. Çekirdek yükseltmesi ve yeniden başlatma sonrasında sistem yapılandırmasını yerel bir konsol üzerinden düzeltmeniz gerekebilir. Ayrıca, yükseltme işlemi sırasında sistem yanlışlıkla yeniden başlatılırsa, yerel bir konsol kullanarak kurtarma yapmanız gerekebilir. Acil durum kurtarmaları için genellikle trixie Debian Kurucusu’nun *kurtarma kipini* kullanmanızı öneririz. Kurulum aracını kullanmanın avantajı, durumunuza en uygun yöntemi seçebilmenize olanak tanımasıdır. Daha fazla bilgi için Kurulum Kılavuzu’nun 8. bölümündeki ‘Bozuk Bir Sistemin Kurtarılması’ bölümüne (https://www.debian.org/releases/trixie/installmanual) ve Debian Kurucusu SSS sayfasına başvurabilirsiniz. Eğer bu işe yaramazsa, sisteminizi başlatmak ve onarmak için başka bir yönteme ihtiyacınız olacaktır. Bunun için özel bir kurtarma veya canlı kurulum görüntüsü kullanabilirsiniz. Bu görüntüyle sistemi başlattıktan sonra, kök dosya sisteminizi bağlayabilir ve "chroot" komutuyla sisteme girerek sorunu inceleyip düzeltebilirsiniz. 4.1.4.1. initrd ile önyükleme aşamasında hata ayıklama kabuğu kullanımı ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ **initramfs-tools** paketi, oluşturduğu initrd görüntülerinde bir hata ayıklama kabuğu [3] içerir. Örneğin, initrd kök dosya sistemini bağlayamazsa, temel komutlarla donatılmış bu hata ayıklama kabuğuna yönlendirilirsiniz. Bu kabuk, sorunu tespit etmenize ve muhtemelen çözmenize yardımcı olur. Kontrol etmeniz gereken temel şeyler: "/dev" içinde doğru aygıt dosyalarının varlığı; yüklenen modüller ("cat /proc/modules"); sürücü yükleme hataları için "dmesg" çıktısı. "dmesg" çıktısı ayrıca hangi disklerin hangi aygıt dosyalarına atandığını gösterecektir; bunu "echo $ROOT" çıktısıyla karşılaştırarak kök dosya sisteminin doğru (beklenen) aygıta atanmış olduğundan emin olmalısınız. Sorunu çözmeyi başarırsanız, "exit" yazarak hata ayıklama kabuğundan çıkabilir ve önyüklemeye kaldığı noktadan devam edebilirsiniz. Ancak altta yatan sorunun da kalıcı olarak düzeltilmesi ve sonraki önyüklemede aynı hatanın yaşanmaması için initrd’nin yeniden oluşturulması gerekir. 4.1.4.2. systemd ile önyükleme sırasında hata ayıklama kabuğu ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ systemd altında önyükleme başarısız olursa, çekirdek komut satırını değiştirerek bir hata ayıklama kök kabuğu elde etmek mümkündür. Temel önyükleme başarılı ancak bazı servisler başlatılamıyorsa, çekirdek parametrelerine "systemd.unit=rescue.target" eklemek yararlı olabilir. Alternatif olarak, "systemd.unit=emergency.target" çekirdek parametresi mümkün olan en erken aşamada size bir kök kabuk sağlar. Ancak bu kabuk, kök dosya sistemi henüz okuma-yazma kipinde bağlanmadan sağlanır. Dosya sistemini elle aşağıdaki komutla bağlamanız gerekir: # mount -o remount,rw / Başka bir yaklaşım da, systemd’nin “erken hata ayıklama kabuğunu” “debug-shell.service” aracılığıyla etkinleştirmektir. Bir sonraki önyüklemede bu hizmet, önyükleme sürecinin çok erken bir aşamasında tty9’da bir kök giriş kabuğu açar. Bu, "systemd.debug-shell=1" çekirdek önyükleme parametresiyle etkinleştirilebilir veya "systemctl enable debug-shell" komutuyla kalıcı hale getirilebilir. Bu durumda, hata ayıklama tamamlandığında hizmetin tekrar devre dışı bırakılması önerilir. systemd altında bozuk bir önyüklemeyi giderme hakkında daha fazla bilgi için Freedesktop.org Önyükleme Sorunlarını Teşhis Etme makalesine başvurabilirsiniz. 4.1.5. Yükseltme işlemi için güvenli bir ortam hazırlama -------------------------------------------------------- Önemli: Herhangi bir VPN hizmeti (**tinc** gibi) kullanıyorsanız, bu hizmetlerin yükseltme süresi boyunca devre dışı kalabileceğini göz önünde bulundurmalısınız. Daha fazla bilgi için Hizmet kesintilerine hazırlık bölümüne bakınız. Uzaktan yükseltme sırasında ek güvenlik sağlamak için, "screen" programının sunduğu sanal uçbirimde işlemleri yürütmenizi öneririz. Bu yöntem, güvenli yeniden bağlantı sağlar ve uzak bağlantı geçici olarak kesilse bile yükseltme sürecinin kesintiye uğramasını engeller. **micro-evtd** paketi üzerinden watchdog sürecini kullananlar, yükseltme sırasında yanlışlıkla gerçekleşebilecek yeniden başlatmaları önlemek için, yükseltmeden önce artalan süreci durdurmalı ve watchdog zamanlayıcısını devre dışı bırakmalıdır: # service micro-evtd stop # /usr/sbin/microapl -a system_set_watchdog off 4.2. “Saf” Debian ile başlayın ============================== Bu bölümde anlatılan yükseltme süreci, “saf” Debian kararlı sistemleri için tasarlanmıştır. APT, sisteminizde yüklü olanları kontrol eder. Eğer APT yapılandırmanız bookworm dışında ek kaynaklar içeriyorsa veya başka sürümlerden ya da üçüncü taraflardan paketler yüklediyseniz, güvenilir bir yükseltme süreci için önce bu karmaşık faktörleri kaldırmak isteyebilirsiniz. APT paketleri hangi kaynaklardan paketleri indireceğine karar verirken "/etc/apt/sources.list" ana yapılandırma dosyasını kullanır, ancak "/etc/apt/sources.list.d/" dizinindeki dosyaları da kullanabilir - ayrıntılar için sources.list(5) sayfasına bakınız. Sisteminiz birden fazla kaynak listesi dosyası kullanıyorsa, bu dosyaların birbiriyle uyumlu olduğundan emin olmanız gerekir. 4.2.1. Debian 12 (bookworm) sürümüne yükseltme ---------------------------------------------- Yalnızca Debian 12 (bookworm) sürümünden yapılan yükseltmeler desteklenmektedir. Debian sürümünüzü görüntülemek için: $ cat /etc/debian_version Gerekiyorsa önce Debian 12 sürümüne yükseltin. Bunun için https://www.debian.org/releases/bookworm/releasenotes adresindeki Sürüm Notları’nda yer alan talimatları izleyin. 4.2.2. Son nokta sürümüne yükseltme ----------------------------------- Bu yordam, sisteminizin bookworm sürümünün en son nokta sürümüne güncellendiğini varsayar. Bunu yapmadıysanız veya emin değilseniz, bookworm sisteminizin yükseltilmesi bölümündeki talimatları izleyin. 4.2.3. Debian Geri Taşımaları (Backports) ----------------------------------------- Debian Geri Taşımalar, Debian kararlı sürüm kullanıcılarının, test ve güvenlik desteği konusunda bazı sınırlamalarla, daha güncel paket sürümlerini çalıştırmasına olanak tanır. Debian Geri Taşımalar Ekibi, bir sonraki Debian sürümündeki bazı paketleri seçerek mevcut kararlı sürümde kullanılmak üzere bunları uyarlar ve yeniden derler. bookworm-backports (geri taşımalar) paketlerinin sürüm numaraları, trixie sürümündekilerden düşüktür. Bu nedenle, dağıtım yükseltmesi sırasında “saf” bookworm paketleriyle aynı şekilde trixie sürümüne yükseltilirler. Bilinen potansiyel sorunlar olmasa da, geri taşıma yükseltme yolları daha az test edildiğinden, belli ölçüde daha fazla risk barındırır. Uyarı: Standart Debian Geri Taşımalar desteklenirken, sloppy geri taşımalardan (APT kaynak listesi girdilerinde bookworm-backports- sloppy referansı olan) doğrudan ve güvenli bir yükseltme yolu bulunmamaktadır. Resmi olmayan kaynaklar durumunda olduğu gibi, yükseltmeden önce kullanıcıların APT kaynak listesi dosyalarından “bookworm-backports” girdilerini kaldırmaları önerilir. Yükseltme tamamlandıktan sonra “trixie-backports” eklemeyi düşünebilirler (bkz. https://backports.debian.org/Instructions/). Daha fazla bilgi için Geri Taşımalar Wiki sayfasına başvurun. 4.2.4. Paket veritabanının hazırlanması --------------------------------------- Yükseltmeye başlamadan önce paket veritabanınızın hazır olduğundan emin olun. **aptitude** veya **synaptic** gibi başka bir paket yöneticisi kullanıyorsanız, bekleyen işlemleri gözden geçirin. Kurulmak veya kaldırılmak üzere bekleyen bir paket, yükseltme işlemini engelleyebilir veya sorunlara yol açabilir. Gerekli düzeltmeleri yapabilmeniz için APT kaynak listesi dosyalarınızın hala “bookworm” sürümünü işaret ettiğinden emin olun. Bu dosyalarda “stable” veya “trixie” ifadeleri bulunmamalıdır (bkz. APT kaynak listesi dosyalarının kontrol edilmesi). 4.2.5. Eskimiş paketlerin kaldırılması -------------------------------------- Yükseltme öncesinde sisteminizden eskimiş paketleri kaldırmanız yararlı olacaktır. Bu tür paketler yükseltme sırasında sorunlara yol açabilir ve bakımları yapılmadığı için güvenlik riski taşıyabilir. 4.2.6. Debian dışı paketlerin kaldırılması ------------------------------------------ Aşağıda, Debian kaynaklı olmayan yüklü paketleri bulmak için iki yöntem verilmiştir: "apt" veya "apt-forktracer" kullanmak. Ancak bu yöntemlerin %100 doğru sonuç vermeyeceğini unutmayın. Örneğin apt komutu, eskiden Debian tarafından sağlanıp artık sağlanmayan eski çekirdek paketleri gibi paketleri de listeleyebilir. $ apt list '?narrow(?installed, ?not(?origin(Debian)))' $ apt-forktracer | sort 4.2.7. Artık kullanılmayan yapılandırma dosyalarının temizlenmesi ----------------------------------------------------------------- Önceki bir yükseltme, sistemde artık kullanılmayan yapılandırma dosyası kopyaları bırakmış olabilir. Bunlar, *eski sürüm <#configuration-changes>* yapılandırma dosyaları ya da paket bakımcıları tarafından sağlanan sürümler olabilir. Önceki yükseltmelerden kalan dosyaları kaldırmak, karışıklığı önleyebilir. Bu kalan dosyaları şu komutla bulabilirsiniz: # find /etc -name '*.dpkg-*' -o -name '*.ucf-*' -o -name '*.merge-error' 4.2.8. Özgür olmayan (non-free) ve aygıt yazılımı (non-free-firmware) bileşenleri --------------------------------------------------------------------------------- Özgür olmayan aygıt yazılımları yüklüyse, APT kaynak listenize "non- free-firmware" eklemeniz önerilir. 4.2.9. proposed-updates (önerilen güncellemeler) bölümü ------------------------------------------------------- APT kaynak listesi dosyalarınızda "proposed-updates" bölümü listelenmişse, sisteminizi yükseltmeye çalışmadan önce bunu kaldırmalısınız. Bu işlem, olası çakışmaları önlemeye yardımcı olur. 4.2.10. Resmi olmayan kaynaklar ------------------------------- Sisteminizde Debian dışı paketler varsa, bunların bağımlılık çakışmaları nedeniyle yükseltme sırasında kaldırılabileceğini göz önünde bulundurmalısınız. Bu paketler, APT kaynak listenize eklenmiş bir üçüncü taraf paket arşivinden yüklenmişse, ilgili arşivin trixie için derlenmiş paketler sunup sunmadığını kontrol etmelisiniz. Debian paketleri için kaynak girdilerinizi değiştirirken, bu arşiv için olan girdileri de buna göre uyarlamalısınız. Bazı kullanıcıların bookworm sistemlerinde, Debian’da yer alan paketlerin *resmi olmayan* biçimde geri taşınmış (backport edilmiş) daha “yeni sürümleri” yüklü olabilir. Bu tür paketler, dosya çakışmalarına [4] neden olabileceğinden, yükseltme sırasında en çok sorun çıkarma potansiyeline sahip olanlardır. Yükseltme sırasında olası sorunlar bölümünde dosya çakışmalarıyla nasıl başa çıkılacağına dair bazı bilgiler bulunmaktadır. 4.2.11. APT sabitlemelerin devre dışı bırakılması ------------------------------------------------- APT’yi belirli paketleri kararlı (stable) sürüm yerine başka bir dağıtımdan (örneğin test sürümünden) yüklemesi için yapılandırdıysanız, yeni kararlı sürümdeki paket sürümlerine yükseltme yapılabilmesi için APT sabitleme yapılandırmanızı ("/etc/apt/preferences" ve "/etc/apt/preferences.d/" dosyalarında saklanır) değiştirmeniz gerekebilir. APT sabitleme hakkında daha fazla bilgi için apt_preferences(5) sayfasına bakabilirsiniz. 4.2.12. Paket durumu kontrolü ----------------------------- Kullandığınız yükseltme yönteminden bağımsız olarak, önce tüm paketlerin durumunu kontrol etmeniz ve yükseltmeye hazır olduklarından emin olmanız önerilir. Aşağıdaki komut, Yarı-Yüklü, Başarısız- Yapılandırma veya herhangi bir hata durumundaki paketleri gösterecektir. $ dpkg --audit Paketlerin durumunu "aptitude" kullanarak veya aşağıdaki gibi komutlarla da inceleyebilirsiniz $ dpkg -l veya # dpkg --get-selections '*' > ~/curr-pkgs.txt Alternatif olarak "apt" da kullanabilirsiniz. # apt list --installed > ~/curr-pkgs.txt Yükseltmeden önce tutma (hold) durumundaki paketleri kaldırmanız önerilir. Yükseltme için gerekli bir paket tutuluysa, işlem başarısız olur. $ apt-mark showhold Bir paketi yerel olarak değiştirip yeniden derlediyseniz ve sürümüne epoch eklemediyseniz ya da yeniden adlandırmadıysanız, bu paketin yükseltilmesini önlemek için tutma (hold) durumuna almalısınız. "apt" aracılığıyla bir paketin “tutma” durumu şu komutlarla değiştirilebilir: # apt-mark hold package_name Tutma durumunu kaldırmak için "hold" yerine "unhold" yazmanız gerekir. Eğer düzeltmeniz gereken bir şey varsa, APT kaynak listesi dosyalarınızın hala bookworm sürümüne işaret ettiğinden emin olun (bkz. APT kaynak listesi dosyalarının kontrol edilmesi). 4.3. APT kaynak listesi (source-list) dosyalarının hazırlanması =============================================================== Yükseltmeye başlamadan önce, APT kaynak listesi dosyalarınızı ("/etc/apt/sources.list" ve /"etc/apt/sources.list.d/" altındaki dosyalar) trixie kaynaklarını içerecek ve genellikle bookworm kaynaklarını kaldıracak şekilde yeniden yapılandırmanız gerekir. APT, yapılandırılmış arşivlerdeki tüm paketleri dikkate alır ve dosyadaki ilk girdiye öncelik vererek en yüksek sürüm numarasına sahip paketi yükler. Bu yüzden birden fazla yansı konumunuz varsa, önce yerel diskleri, sonra CD-ROM’ları ve ardından uzak yansıları listelemeniz önerilir. Bir Debian sürümüne genellikle hem kod adıyla (örn. “bookworm”, “trixie”) hem de durum adıyla (örn. “oldstable”, “stable”, “testing”, “unstable”) atıfta bulunulur. Kod adı kullanmanın avantajı, yeni bir sürüm sizi hazırlıksız yakalayamaz; bu nedenle bu belgede de bu yöntem tercih edilmiştir. Elbette bu, sürüm duyurularını kendinizin takip etmeniz gerektiği anlamına gelir. Öte yandan, durum adı kullanırsanız yeni bir sürüm yayımlandığında paketler için çok sayıda güncelleme alırsınız. Debian, sürümlerle ilgili gelişmelerden haberdar olmanız için iki duyuru e-posta listesi sunar: * Debian duyuru e-posta listesine abone olursanız, yeni bir sürüm yayınladığında (örneğin “trixie” “testing” durumundan “stable” durumuna geçmesi gibi) size bildirim gelir.. * Debian güvenlik duyuru e-posta listesine abone olursanız, Debian bir güvenlik duyurusu yayımladığında size bildirim gönderilir. 4.3.1. APT İnternet kaynakları ekleme ------------------------------------- Yeni kurulumlarda, APT öntanımlı olarak Debian APT CDN hizmetini kullanacak şekilde yapılandırılmıştır. Bu sayede paketler, ağ açısından size en yakın sunucudan otomatik olarak indirilir. Bu hizmet nispeten yenidir; bu yüzden eski kurulumlar hala ana Debian internet sunucularından birine ya da bir yansıya işaret ediyor olabilir. Henüz yapmadıysanız, APT yapılandırmanızda CDN hizmetine geçmeniz önerilir. CDN hizmetini kullanmak için APT kaynak yapılandırmanıza aşağıdakine benzer bir satır ekleyin (main ve contrib bileşenlerini kullandığınız varsayılır): deb https://deb.debian.org/debian trixie main contrib Yeni kaynaklarınızı ekledikten sonra, önceki “"deb"” satırlarının başına bir diyez işareti ("#") koyarak bunları devre dışı bırakın. Ancak ağ açısından size daha yakın olan belirli bir yansıyı kullanarak daha iyi sonuç alıyorsanız, bu seçeneği kullanmaya devam edebilirsiniz. Debian yansı adreslerini burada https://www.debian.org/mirror/list bulabilirsiniz. For example, suppose your closest Debian mirror is "https://mirrors.kernel.org". If you inspect that mirror with a web browser, you will notice that the main directories are organized like this: https://mirrors.kernel.org/debian/dists/trixie/main/... https://mirrors.kernel.org/debian/dists/trixie/contrib/... APT’yi bu yansıyı kullanacak şekilde ayarlamak için aşağıdakine benzer bir satır ekleyin (yine main ve contrib bileşenlerini kullandığınız varsayılır): deb https://mirrors.kernel.org/debian trixie main contrib “"dists"” dizininin örtük (otomatik) olarak eklendiğini ve sürüm adından sonraki argümanların, yolu birden fazla alt dizine yaymak için kullanıldığını unutmayın. Burada da, yeni kaynakları ekledikten sonra, önceki arşiv satırlarını devre dışı bırakmayı unutmayın. 4.3.2. APT kaynaklarının yerel bir yansıdan kullanılması -------------------------------------------------------- Uzak paket yansıları yerine, APT kaynak listesi dosyalarınızı, yerel bir diskte (örneğin NFS ile bağlanmış) bulunan bir yansıyı kullanacak şekilde değiştirebilirsiniz. Örneğin, paket yansınız "/var/local/debian/" altında bulunabilir ve ana dizinler şu şekilde olabilir: /var/local/debian/dists/trixie/main/... /var/local/debian/dists/trixie/contrib/... **apt** ile bunu kullanmak için "sources.list" dosyanıza aşağıdaki satırı ekleyin: deb file:/var/local/debian trixie main contrib “"dists"” dizininin örtük (otomatik) olarak eklendiğini ve sürüm adından sonraki argümanların, yolu birden fazla alt dizine yaymak için kullanıldığını unutmayın. Yeni kaynaklarınızı ekledikten sonra, APT kaynak listesi dosyalarındaki önceki arşiv girişlerinin başına diyez işareti ("#") koyarak devre dışı bırakın. 4.3.3. Optik ortamdan APT kaynakları ekleme ------------------------------------------- *Sadece* DVD’ler (veya CD’ - Blu-ray Diskler) kullanmak istiyorsanız, tüm APT kaynak listesi dosyalarındaki mevcut girişleri devre dışı bırakmak için başlarına diyez işareti ("#") koyun. CD-ROM sürücünüzün "/media/cdrom" bağlama noktasına bağlanabilmesi için "/etc/fstab" dosyasında şuna benzer bir satır bulunduğundan emin olun. Örneğin, "/dev/sr0" CD-ROM sürücünüzse, "/etc/fstab" şu satırı içermelidir: /dev/sr0 /media/cdrom auto noauto,ro 0 0 Dördüncü alandaki "noauto,ro" ifadeleri arasında *boşluk olmamalıdır*. Çalıştığını doğrulamak için bir CD takın ve çalıştırmayı deneyin # mount /media/cdrom # this will mount the CD to the mount point # ls -alF /media/cdrom # this should show the CD's root directory # umount /media/cdrom # this will unmount the CD Ardından şunu çalıştırın: # apt-cdrom add bu şekilde her bir Debian CD-ROM’unuz için, CD’deki verileri APT’nin veritabanına eklemiş olursunuz. 4.4. Paketlerin yükseltilmesi ============================= Önceki Debian sürümlerinden yükseltme yapmanın önerilen yolu, "apt" paket yönetim aracını kullanmaktır. Not: "apt" etkileşimli kullanım için tasarlanmıştır ve betiklerde kullanılmamalıdır. Betikler için, ayrıştırmaya daha uygun kararlı çıktılar üreten "apt-get" kullanılmalıdır. Gerekli tüm bölümleri (özellikle root ve "/usr") yazma izniyle bağlamayı unutmayın. Bunun için şu komutu kullanabilirsiniz: # mount -o remount,rw /mountpoint Ardından, APT kaynak girdilerinin ("/etc/apt/sources.list" ve "/etc/apt/sources.list.d/" altındaki dosyalar) “trixie” veya “stable” sürümünü işaret ettiğini tekrar kontrol edin. bookworm sürümüne işaret eden herhangi bir kaynak girdisi bulunmamalıdır. Not: CD-ROM kaynak satırlarında “"unstable"” ifadesi geçebilir; bu şaşırtıcı olsa da *değiştirmemelisiniz*. 4.4.1. Oturumun kayıt altına alınması ------------------------------------- Yükseltme oturumunun bir kaydını tutmak için "/usr/bin/script" programını kullanmanız önemle tavsiye edilir. Bu sayede bir sorun oluşursa ne olduğunu gösteren bir kayda sahip olur ve gerekirse bir hata raporunda kesin bilgi verebilirsiniz. Kaydı başlatmak için şunu: # script -t 2>~/upgrade-trixie-step.time -a ~/upgrade-trixie-step.script veya bir benzerini kullanabilirsiniz. script komutunu yeniden çalıştırmanız gerekiyorsa (örneğin sistemi yeniden başlatmanız gerekirse), yükseltmenin hangi aşamasını kaydettiğinizi göstermek için farklı *adım* numaraları kullanın. Kayıt dosyasını "/tmp" veya "/var/tmp" gibi geçici dizinlere koymayın; bu dizinlerdeki dosyalar yükseltme veya yeniden başlatma sırasında silinebilir. Kayıt dosyası, ekrandan kaybolmuş bilgileri tekrar gözden geçirmenizi sağlar. Sisteminizin fiziksel konsolundaysanız, Alt+F2 ile VT2’ye geçin ve oturum açtıktan sonra aşağıdaki komutu kullanın # less -R ~root/upgrade-trixie.script bu şekilde dosyayı görüntüleyebilirsiniz. Yükseltmeyi tamamladıktan sonra, komut isteminde "exit" yazarak "script" işlemini durdurabilirsiniz. "apt"; değişen paket durumlarını "/var/log/apt/history.log" dosyasına, terminal çıktısını ise "/var/log/apt/term.log" dosyasına kaydeder. Ayrıca, "dpkg" tüm paket durumu değişikliklerini "/var/log/dpkg.log" içinde kayda geçirir. Eğer "aptitude" kullanıyorsanız, o da benzer şekilde değişiklikleri "/var/log/aptitude" dizininde tutacaktır. "script" komutunu *-t* seçeneğiyle çalıştırdıysanız, oturumu yeniden izlemek için "scriptreplay" programını kullanabilirsiniz: # scriptreplay ~/upgrade-trixie-step.time ~/upgrade-trixie-step.script 4.4.2. Paket listesinin güncellenmesi ------------------------------------- İlk olarak, yeni sürümdeki mevcut paketlerin listesini almanız gerekir. Bunun için şu komutu çalıştırın: # apt update Not: apt-secure özelliğini kullananlar, "aptitude" veya "apt-get" ile çalışırken bazı sorunlarla karşılaşabilir. apt-get için şu komut çözüm sağlayabilir: "apt-get update --allow-releaseinfo-change". 4.4.3. Yükseltme işlemi için yeterli alanınız olduğundan emin olun ------------------------------------------------------------------ Sistem yükseltmesi bölümünde anlatılan işlemlere başlamadan önce, yeterli sabit disk alanına sahip olduğunuzdan emin olmalısınız. Öncelikle, ağ üzerinden indirilen ve kurulumda kullanılacak paketler "/var/cache/apt/archives" dizininde (ve indirme sırasında "partial/ alt" dizininde) saklanır. Bu nedenle, "/var/" dizinini içeren dosya sistemi bölümünde, geçici olarak paketlerin indirilebilmesi için yeterli alan bulunmalıdır. Paketler indirildikten sonra, yükseltilmiş paketlerin (daha büyük ikilik dosyalar veya ek veri içerebilir) ve yükseltme sırasında eklenecek yeni paketlerin kurulabilmesi için diğer dosya sistemi bölümlerinde de yeterli boş alan gerekir. Eğer sisteminizde yeterli alan yoksa, geri dönüşü zor olabilecek eksik bir yükseltmeyle karşılaşabilirsiniz. "apt", kurulum sırasında ne kadar disk alanı gerekeceğini size gösterebilir. Yükseltmeyi başlatmadan önce, aşağıdaki komutla bu tahmini görebilirsiniz: # apt -o APT::Get::Trivial-Only=true full-upgrade [ ... ] XXX upgraded, XXX newly installed, XXX to remove and XXX not upgraded. Need to get xx.xMB of archives. After this operation, AAAMB of additional disk space will be used. Not: Yükseltmenin başında bu komutu çalıştırırsanız, sonraki bölümlerde açıklanacak bazı nedenlerle hata alabilirsiniz. Bu durumda, disk alanı tahmini yapmak için önce Minimal sistem yükseltmesi adımını tamamlamanız gerekir. Yükseltme için yeterli alanınız yoksa, "apt" şuna benzer bir uyarı mesajı gösterecektir: E: You don't have enough free space in /var/cache/apt/archives/. Bu durumda, yükseltmeye başlamadan önce yeterli alan açtığınızdan emin olun. Şunları yapabilirsiniz: * Kurulum amacıyla önceden indirilmiş paketleri ("/var/cache/apt/archives" dizininde bulunurlar) kaldırın. "apt clean" komutu, bu dizindeki tüm indirilen paket dosyalarını temizleyerek önbelleği sıfırlar. * Unutulmuş paketleri kaldırın. Eğer bookworm sürümünde "aptitude" veya "apt" kullanarak paketleri elle yüklediyseniz, bu araçlar hangi paketleri sizin elle yüklediğinizi takip etmiş olur. Yalnızca bağımlılık olarak yüklenen ve artık ihtiyaç duyulmayan paketleri gereksiz olarak işaretlerler. Ancak sizin doğrudan yüklediğiniz paketler, kaldırılmak üzere işaretlenmez. Artık kullanılmayan otomatik paketleri kaldırmak için şu komutu çalıştırabilirsiniz: # apt autoremove Gereksiz paketleri belirlemek için "debfoster" aracını da kullanabilirsiniz. Ancak, özellikle agresif ve öntanımlı olmayan seçenekleri kullanıyorsanız, bu aracın sunduğu paketleri körü körüne kaldırmaktan kaçının, çünkü yanlış pozitif sonuçlar verebilir. Kaldırılması önerilen paketlerin içeriğini, boyutlarını ve açıklamalarını dikkatlice incelemeniz önemle tavsiye edilir. * Çok fazla yer kaplayan ve şu anda gerekli olmayan paketleri kaldırın. Yükseltmeden sonra bunları her zaman tekrar yükleyebilirsiniz. Eğer **popularity-contest** paketi yüklüyse, sisteminizde en çok yer kaplayan ve kullanmadığınız paketleri listelemek için "popcon-largest-unused" komutunu çalıştırabilirsiniz. En fazla disk alanı kullanan paketleri görmek için "dpigs" komutunu (bu araç **debian-goodies** paketinde bulunur) veya "wajig size" komutunu kullanabilirsiniz. Ayrıca **aptitude** ile de benzer bir analiz yapılabilir: "aptitude" komutunu tam ekran (full-terminal) modunda başlatın. Ardından sırasıyla şu adımları izleyin: "Görünümler > Yeni Düz Paket Listesi" seçeneğini seçin, "l" tuşuna basın, ardından "~i" yazıp onaylayın. Sonra "S" tuşuna basın ve "~installsize" girin. Bu işlem size, üzerinde çalışabileceğiniz kullanışlı bir liste sunacaktır. * Gerekli değilse sistemdeki çeviri ve yerelleştirme dosyalarını kaldırabilirsiniz. **localepurge** paketini yükleyerek, sadece seçtiğiniz birkaç yerel (locale) bilgisinin tutulmasını sağlayacak şekilde yapılandırma yapaabilirsiniz. Bu sayede "/usr/share/locale" altında kaplanan disk alanı azalır. * Sistem günlüklerini "/var/log/" altından geçici olarak başka bir sisteme taşıyabilir veya kalıcı olarak silebilirsiniz. * Geçici bir "/var/cache/apt/archives" dizini kullanabilirsiniz. Bunun için başka bir dosya sistemini (örneğin bir USB depolama aygıtı, geçici bir sabit disk ya da halihazırda bağlı bir dosya sistemi) kullanabilirsiniz. Not: Ağ bağlantısının yükseltme sırasında kesilme ihtimaline karşı NFS üzerinden bağlanan dizinleri kullanmayın. Örneğin, "/media/usbkey" üzerine bağlanmış bir USB sürücünüz varsa: 1. önceden indirilmiş kurulum paketlerini kaldırın: # apt clean 2. "/var/cache/apt/archives" dizinini USB sürücüsüne kopyalayın: # cp -ax /var/cache/apt/archives /media/usbkey/ 3. geçici önbellek dizinini mevcut dizine bağlayın: # mount --bind /media/usbkey/archives /var/cache/apt/archives 4. yükseltme sonrasında orijinal "/var/cache/apt/archives" dizinini geri yükleyin: # umount /var/cache/apt/archives 5. kalan "/media/usbkey/archives" dizinini silin. Geçici önbellek dizinini, sisteminizde bağlı olan herhangi bir dosya sisteminde oluşturabilirsiniz. * Minimal sistem yükseltmesi yapabilir ya da kısmi yükseltmelerin ardından tam bir yükseltme gerçekleştirebilirsiniz. Bu, sistemi aşamalı olarak yükseltmenizi ve tam yükseltmeden önce paket önbelleğini temizlemenizi mümkün kılar. Paketleri güvenle kaldırabilmek için, APT kaynak listesi dosyalarınızı APT kaynak listesi dosyalarının kontrol edilmesi bölümünde açıklandığı gibi tekrar bookworm sürümüne işaret edecek şekilde değiştirmeniz önerilir. 4.4.4. İzleme hizmetlerinin durdurulması ---------------------------------------- "apt" bazı çalışan hizmetleri geçici olarak durdurabileceğinden, yükseltme sırasında sonlandırılan hizmetleri yeniden başlatabilecek izleme sistemlerini geçici olarak durdurmak iyi bir fikir olabilir. Debian’da **monit** bu tür bir hizmete örnektir. 4.4.5. Minimal sistem yükseltmesi --------------------------------- Bazı durumlarda, doğrudan tam yükseltme yapmak (aşağıda açıklandığı gibi), saklamak isteyebileceğiniz çok sayıda paketin kaldırılmasına yol açabilir. Bu nedenle iki aşamalı bir yükseltme süreci öneriyoruz: önce bu çakışmaları aşmak için minimal bir yükseltme, ardından Sistem yükseltmesi bölümünde anlatıldığı gibi tam bir yükseltme. Bunu yapmak için önce şu komutu çalıştırın: # apt upgrade --without-new-pkgs Bu komut, başka paketlerin kaldırılmasını veya yüklenmesini gerektirmeyen paketleri yükseltir. Minimal sistem yükseltmesi, sistemde yer kısıtı olduğunda ve tam yükseltme yapılamadığında da yararlı olabilir. Eğer **apt-listchanges** paketi yüklüyse, (öntanımlı yapılandırmasında) paketleri indirdikten sonra yükseltilen paketlerle ilgili önemli bilgileri bir sayfalayıcıda gösterecektir. Okuduktan sonra "q" tuşuna basarak sayfalayıcıdan çıkabilir ve yükseltmeye devam edebilirsiniz. 4.4.6. Sistemin yükseltilmesi ----------------------------- Önceki adımları tamamladıktan sonra, yükseltmenin ana aşamasına geçmeye hazırsınız. Şu komutu çalıştırın: # apt full-upgrade Bu komut, sistemin tam bir yükseltmesini gerçekleştirecek, tüm paketlerin mevcut en yeni sürümlerini yükleyecek ve farklı sürümlerdeki paketler arasındaki tüm bağımlılık değişikliklerini uyarlayacaktır. Gerekirse, bazı yeni paketler (genellikle yeni kütüphane sürümleri veya yeniden adlandırılmış paketler) yükleyecek ve çakışan eski paketleri kaldıracaktır. CD/DVD/BD gruplarından yükseltme yaparken, yükseltme sırasında belirli diskleri takmanız istenebilir. Aynı diski birden fazla kez takmanız gerekebilir; bu, diskler arasında yayılmış birbirleriyle ilişkili paketlerden kaynaklanmaktadır. Başka bir paketin kurulum durumunu değiştirmeden yükseltilemeyen mevcut paketlerin yeni sürümleri mevcut sürümlerinde bırakılacaktır (“held back” - tutulmuş) olarak gösterilir). Bu durum, "aptitude" kullanarak bu paketleri kurulum için seçerek ya da "apt install paket_adı" komutunu deneyerek çözülebilir. 4.5. Yükseltme sırasındaki olası sorunlar ========================================= Aşağıdaki bölümlerde, trixie sürümüne yükseltme sırasında karşılaşılabilecek bilinen sorunlar açıklanmıştır. 4.5.1. Tam yükseltme ‘Could not perform immediate configuration’ hatasıyla başarısız oluyor ------------------------------------------------------------------------------------------- Bazı durumlarda "apt full-upgrade" adımı, paketler indirildikten sonra şu hata ile başarısız olabilir: E: Could not perform immediate configuration on 'package'. Please see man 5 apt.conf under APT::Immediate-Configure for details. Bu durumda, "apt full-upgrade -o APT::Immediate-Configure=0" komutu yükseltmenin devam etmesini sağlayacaktır. Bu soruna başka bir geçici çözüm ise APT kaynak listesi dosyalarınıza hem bookworm hem de trixie kaynaklarını eklemek ve "apt update" komutunu çalıştırmaktır. 4.5.2. Beklenen paket kaldırmaları ---------------------------------- trixie sürümüne yükseltme sırasında bazı paketlerin kaldırılması gerekebilir. Kaldırılacak paketlerin kesin listesi, sisteminizde yüklü olan paketlere göre değişiklik gösterecektir. Bu sürüm notları, söz konusu kaldırmalar hakkında genel tavsiyeler sunar, emin değilseniz, devam etmeden önce kullanılan her yöntemin önerdiği paket kaldırmalarını incelemeniz önerilir. trixie sürümünde artık kullanılmayan paketler hakkında daha fazla bilgi için Eskimiş paketler bölümüne bakabilirsiniz. 4.5.3. Çakışmalar ve Ön-Bağımlılık döngüleri -------------------------------------------- Bazen bir Çakışma/Ön Bağımlılık döngüsü nedeniyle temel bir paketi geçici olarak kaldırabilmek için APT’de "APT::Force-LoopBreak" seçeneğini etkinleştirmek gerekebilir. "apt" bu durumda sizi uyaracak ve yükseltmeyi durduracaktır. Bu sorunu "apt" komut satırına "-o APT ::Force-LoopBreak=1" seçeneğini ekleyerek çözebilirsiniz. Bazen bir sistemin bağımlılık yapısı, elle müdahale gerektirecek kadar bozulmuş olabilir. Genellikle bu durumda sorun çıkaran paketleri ortadan kaldırmak için "apt" veya # dpkg --remove package_name kullanmanız gerekebilir. Ya da # apt -f install # dpkg --configure --pending Aşırı durumlarda, aşağıdaki gibi bir komutla zorunlu yeniden kurulum yapmanız gerekebilir # dpkg --install /path/to/package_name.deb 4.5.4. Dosya çakışmaları ------------------------ “Temiz” bir bookworm sisteminden yükseltme yapıyorsanız dosya çakışmaları yaşanmamalıdır, ancak resmi olmayan geri taşımalar yüklüyse bu çakışmalar ortaya çıkabilir. Bir dosya çakışması şu şekilde bir hatayla sonuçlanacaktır: Unpacking (from ) ... dpkg: error processing (--install): trying to overwrite `', which is also in package dpkg-deb: subprocess paste killed by signal (Broken pipe) Errors were encountered while processing: Bu çakışmayı çözmek için hata mesajının *son* satırında belirtilen paketi zorla kaldırmayı deneyebilirsiniz: # dpkg -r --force-depends package_name Sorunları çözdükten sonra, daha önce anlatılan "apt" komutlarını tekrar çalıştırarak yükseltmeye devam edebilirsiniz. 4.5.5. Yapılandırma değişiklikleri ---------------------------------- Yükseltme sırasında, çeşitli paketlerin yapılandırılması veya yeniden yapılandırılmasıyla ilgili sorular sorulacaktır. "/etc/init.d" dizinindeki bir dosyanın veya "/etc/manpath.config" dosyasının, paket bakımcısının sunduğu yeni sürümle değiştirilip değiştirilmeyeceği sorulduğunda, sistem tutarlılığı için genellikle “evet” demeniz gerekir. Eski sürümler ".dpkg-old" uzantısıyla saklanır, böylece gerektiğinde geri dönebilirsiniz. Ne yapacağınızdan emin değilseniz, paket veya dosya adını not alın ve daha sonra kontrol edin. Yükseltme sırasında ekranda görünen bilgileri tekrar incelemek için kayıt dosyasında arama yapabilirsiniz. 4.5.6. Uçbirim oturumuna geçiş ------------------------------ Yükseltmeyi sistemin yerel uçbiriminden yapıyorsanız, işlem sırasında bazı noktalarda uçbirim farklı bir görünüme geçebilir ve yükseltme sürecini göremeyebilirsiniz. Örneğin, bu durum grafik arayüze sahip sistemlerde görüntü yöneticisi yeniden başlatıldığında meydana gelebilir. Yükseltmenin yapıldığı konsola dönmek için, grafik arayüzdeyseniz "Ctrl+Alt+F1", metin tabanlı uçbirimdeyseniz "Alt+F1" tuşlarına basarak sanal terminal 1’e geçebilirsiniz. Yükseltmenin hangi terminalde çalıştığını biliyorsanız, "F1" yerine o terminal numarasına karşılık gelen tuşu kullanın. Ayrıca "Alt+Sol Ok" veya "Alt+Sağ Ok" tuşlarıyla da terminaller arasında geçiş yapabilirsiniz. 4.6. Çekirdeğin ve ilgili paketlerin yükseltilmesi ================================================== Bu bölüm, çekirdeğinizi nasıl yükselteceğinizi açıklar ve bu yükseltmeyle ilgili olası sorunlara dikkat çeker. Debian tarafından sağlanan **linux-image-*** paketlerinden birini yükleyebilir veya kaynaktan özelleştirilmiş bir çekirdek derleyebilirsiniz. Unutmayın: bu bölümdeki birçok bilgi, Debian’ın modüler çekirdeklerini **initramfs-tools** ve **udev** ile birlikte kullanacağınız varsayımına dayanmaktadır. Eğer initrd gerektirmeyen özel bir çekirdek kullanmayı seçerseniz veya farklı bir initrd oluşturucu kullanırsanız, bu bilgilerin bazıları sizin için geçerli olmayabilir. 4.6.1. Çekirdek meta paketi yükleme ----------------------------------- bookworm sürümünden trixie sürümüne tam yükseltme yaparken, daha önce yüklemediyseniz bir linux-image-* meta paketi yüklemeniz önemle tavsiye edilir. Bu meta paketler, yükseltmeler sırasında çekirdeğin daha yeni bir sürümünü otomatik olarak kuracaktır. Yüklü bir meta paketiniz olup olmadığını şu komutu çalıştırarak doğrulayabilirsiniz: $ dpkg -l 'linux-image*' | grep ^ii | grep -i meta Eğer herhangi bir çıktı görmüyorsanız, ya linux-image paketini elle yüklemeli veya bir linux-image meta paketi kurmalısınız. Mevcut linux- image meta paketlerinin listesini görmek için şu komutu çalıştırın: $ apt-cache search linux-image- | grep -i meta | grep -v transition Hangi paketi seçeceğinizden emin değilseniz, "uname -r" komutunu çalıştırın ve benzer isimli bir paket arayın. Örneğin, “"4.9.0-8-amd64"” görürseniz, **linux-image-amd64** paketini yüklemeniz önerilir. Ayrıca, uygun paketi daha kolay seçebilmek için "apt" komutuyla paketlerin uzun açıklamalarını da görüntüleyebilirsiniz. Örneğin: $ apt show linux-image-amd64 Daha sonra yüklemek için "apt install" komutunu kullanmalısınız. Bu yeni çekirdek yüklendikten sonra, yeni çekirdek sürümünün sağladığı avantajlardan yararlanmak için sistemi uygun bir zamanda yeniden başlatmalısınız. Ancak, yükseltme sonrası ilk yeniden başlatmayı yapmadan önce Things to do before rebooting bölümüne başvurmanız önerilir. Macera arayanlar için Debian’da kendi özel çekirdeğinizi derlemenin kolay bir yolu vardır. Çekirdek kaynaklarını, **linux-source** paketinde sağlanan şekilde yükleyin. Kaynakların makefile dosyasında bulunan "deb-pkg" hedefini kullanarak bir ikilik paket oluşturabilirsiniz. Daha fazla bilgi için, **debian-kernel-handbook** paketi olarak da bulunabilen Debian Linux Çekirdek El Kitabı’na başvurabilirsiniz. Mümkünse, çekirdek paketini ana "full-upgrade" işleminden ayrı yükseltmek, sistemin geçici olarak önyüklenemez duruma gelme riskini azaltacağı için avantajınıza olacaktır. Bunun yalnızca Minimal sistem yükseltmesi bölümünde açıklanan minimal yükseltme işleminden sonra yapılması gerektiğini unutmayın. 4.7. Bir sonraki sürüme hazırlanma ================================== Yükseltmeden sonra, bir sonraki sürüme hazırlanmak için yapabileceğiniz birkaç şey daha vardır. * Yükseltme için yeterli alan olduğundan emin olun ve Eskimiş paketler bölümlerinde anlatıldığı gibi, artık gereksiz olan veya eskimiş paketleri sistemden kaldırın. Bu paketlerin kullandığı yapılandırma dosyalarını gözden geçirin ve bu dosyaların da silinmesi için paketleri tamamen temizlemeyi (purge) değerlendirin. Ayrıca Kaldırılan paketleri temizleme bölümüne de bakabilirsiniz. 4.7.1. Kaldırılan paketlerin temizlenmesi ----------------------------------------- Kaldırılmış paketleri tamamen temizlemek, genellikle önerilen bir uygulamadır. Bu özellikle, daha önceki bir sürüm yükseltmesi sırasında (örneğin bookworm sürümüne geçerken) kaldırılmış olan veya üçüncü taraf kaynaklardan gelen paketler için geçerlidir. Özellikle eski init.d betiklerinin sorunlara neden olduğu bilinmektedir. Uyarı: Bir paketi tamamen temizlemek, genellikle o pakete ait günlük dosyalarının da silinmesine yol açar, bu nedenle önce bu dosyaları yedeklemek isteyebilirsiniz. Aşağıdaki komut, (varsa) sistemde yapılandırma dosyaları kalmış olan kaldırılmış paketleri listeler: $ apt list '~c' Paketler "apt purge" komutu kullanılarak kaldırılabilir. Hepsini tek seferde temizlemek isterseniz şu komutu kullanabilirsiniz: # apt purge '~c' 4.8. Eskimiş paketler ===================== trixie birçok yeni paketi beraberinde getirirken, bookworm sürümünde bulunan pek çok eski paketi de artık içermemektedir. Bu eskiyen paketler için bir yükseltme yolu sağlanmamaktadır. İstenirse bu eski paketleri kullanmaya devam etmenize bir engel olmasa da, Debian projesi bu paketler için güvenlik desteğini genellikle trixie’in çıkışından [5] bir yıl sonra sonlandıracaktır ve bu süre zarfında başka bir destek sağlanması da beklenmemelidir. Mümkünse mevcut alternatiflerle değiştirilmesi önerilir. Paketlerin dağıtımdan kaldırılmasının pek çok nedeni olabilir: yukarı akışta (upstream) artık bakım görmüyor olabilirler; Debian geliştiricileri arasında ilgilenen kalmamış olabilir; sağladıkları işlev başka yazılımlarla (veya yeni sürümlerle) yer değiştirmiş olabilir; ya da içerdiği hatalar nedeniyle artık trixie sürümüne uygun görülmüyor olabilirler. Son durumda, paketler hala “unstable” dağıtımında bulunabilir. “Eskimiş ve Yerel Olarak Oluşturulmuş Paketler” komut satırından şu şekilde listelenip temizlenebilir: $ apt list '~o' # apt purge '~o' Debian Hata Takip Sistemi bir paketin neden kaldırıldığına dair ek bilgiler sağlayabilir. Hem söz konusu pakete ait arşivlenmiş hata raporlarını hem de ftp.debian.org sözde-paketine ait hata raporlarını incelemeniz önerilir. trixie sürümündeki eskimiş paketlerin listesi için Önemli eskimiş paketler bölümüne bakabilirsiniz. 4.8.1. Geçiş amacıyla kullanılan yer tutucu (transitional) paketler ------------------------------------------------------------------- bookworm sürümündeki bazı paketler, trixie sürümünde geçiş amacıyla kullanılan boş yer tutucu paketlerle (transitional dummy packages) değiştirilmiş olabilir. Bu paketler, yükseltmeyi kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Örneğin, önceden tek bir paket olarak sunulan bir uygulama artık birden fazla pakete bölündüyse, eski paketin adıyla bir geçiş paketi oluşturulabilir ve bu paket, gerekli bağımlılıkları aracılığıyla yeni paketlerin kurulmasını sağlayabilir. Bu işlem tamamlandıktan sonra, artık gereksiz hale gelen yer tutucu paket güvenle kaldırılabilir. Geçiş amacıyla kullanılan yer tutucu paketlerin açıklamaları genellikle ne işe yaradıklarını belirtir. Ancak bu açıklamalar her zaman aynı biçimde değildir; özellikle bazı “yer tutucu” paketler, eksiksiz bir yazılım paketini sisteme getirmek veya bir programın en güncel sürümünü takip etmek amacıyla sistemde yüklü kalacak şekilde tasarlanmıştır. [1] Debconf öncelik seviyesi çok yüksek bir düzeye ayarlandığında, yapılandırma soruları ekranda gösterilmeyebilir. Ancak bu durumda, sisteminiz için geçerli olmayan öntanımlı yanıtlara dayanan hizmetler başlatılamayabilir. [2] Örneğin DNS veya DHCP hizmetleri, özellikle yedeklilik veya devreye alma mekanizması yoksa. DHCP durumunda, kira süresi (lease time) yükseltme sürecinden kısa ise, son kullanıcılar ağ bağlantılarını kaybedebilir. [3] Bu özellik, önyükleme parametrelerinize "panic=0" eklenerek devre dışı bırakılabilir. [4] Debian’ın paket yönetim sistemi, bir paketin başka bir pakete ait bir dosyayı silmesine veya değiştirmesine, yalnızca o paketin yerine geçmesi açıkça tanımlanmışsa izin verir. [5] Ya da bu süre zarfında başka bir yeni sürüm yayınlanmazsa. Debian genellikle aynı anda yalnızca iki kararlı sürümü destekler. 5. trixie sürümünde dikkat edilmesi gereken sorunlar **************************************************** Yeni bir sürümde yapılan değişiklikler bazen makul şekilde önlenemeyen yan etkilere yol açabilir veya başka yerlerdeki hataları ortaya çıkarabilir. Bu bölüm, farkında olduğumuz sorunları belgelendirir. Lütfen ayrıca hata notlarını, ilgili paketlerin belgelerini, hata raporlarını ve Ek okuma kaynakları bölümünde belirtilen diğer bilgileri de okuyun. 5.1. Things to be aware of while upgrading to trixie ==================================================== Bu bölüm, bookworm sürümünden trixie sürümüne yükseltmeyle ilgili konuları ele alır. 5.1.1. i386 desteğinin azaltılması ---------------------------------- From trixie, i386 is no longer supported as a regular architecture: there is no official kernel and no Debian installer for i386 systems. Fewer packages are available for i386 because many projects no longer support it. The architecture’s sole remaining purpose is to support running legacy code, for example, by way of multiarch or a chroot on a 64-bit (amd64) system. The i386 architecture is now only intended to be used on a 64-bit (amd64) CPU. Its instruction set requirements include SSE2 support, so it will not run successfully on most of the 32-bit CPU types that were supported by Debian 12. i386 sistem kullanan kullanıcıların trixie sürümüne yükseltme yapmamaları önerilmektedir. Debian bunun yerine, mümkünse sistemin amd64 olarak yeniden kurulmasını ya da donanımın emekliye ayrılmasını tavsiye etmektedir. Yeniden kurulum yapmadan çapraz geçiş yapmak teknik olarak mümkündür, ancak risklidir. 5.1.2. openssh-server artık ~/.pam_environment dosyasını okumamaktadır ---------------------------------------------------------------------- Uzak sistemlerden girişlere izin veren, **openssh-server** paketindeki Secure Shell (SSH) artalan süreci, artık öntanımlı olarak kullanıcının "~/.pam_environment" dosyasını okumamaktadır. Bu özellik daha önce güvenlik sorunlarına neden olmuştur ve Pluggable Authentication Modules (PAM) kütüphanesinin güncel sürümlerinde destek dışı bırakılmıştır. Bu özelliği kullanıyorsanız, değişkenleri "~/.pam_environment" yerine kabuk başlangıç dosyalarınızda (örn. "~/.bash_profile" veya "~/.bashrc") ya da benzer bir mekanizma ile tanımlamalısınız. Mevcut SSH bağlantıları etkilenmeyecektir, ancak yükseltme sonrasında yeni bağlantılar farklı davranabilir. Uzaktan yükseltme yapıyorsanız, başlamadan önce sisteme erişim sağlayabileceğiniz başka bir yolunuzun olduğundan emin olmanız tavsiye edilir; bkz: Kurtarma için hazırlıklı olun. 5.1.3. OpenSSH artık DSA anahtarlarını desteklememektedir --------------------------------------------------------- Secure Shell (SSH) protokolünde belirtilen Sayısal İmza Algoritması (Digital Signature Algorithm - DSA) anahtarları doğası gereği zayıftır: 160-bit özel anahtar ve SHA-1 özeti ile sınırlıdırlar. Debian 9 (“stretch”) ile birlikte gelen 2015 tarihli OpenSSH 7.0p1 sürümünden bu yana, **openssh-client** ve **openssh-server** paketlerindeki SSH uygulaması DSA desteğini öntanımlı olarak devre dışı bırakmıştır. Ancak sunucu ve kullanıcı anahtarları için sırasıyla "HostKeyAlgorithms" ve "PubkeyAcceptedAlgorithms" yapılandırma seçenekleri kullanılarak bu destek yeniden etkinleştirilebiliyordu. Bu noktada DSA’nın tek kalan kullanım amacı, bazı çok eski cihazlara bağlanmak olmalıdır. Diğer tüm amaçlar için OpenSSH tarafından desteklenen anahtar türleri (RSA, ECDSA ve Ed25519) daha üstündür. Trixie ile gelen OpenSSH 9.8p1 sürümüyle birlikte, artık yukarıda belirtilen yapılandırma seçenekleri kullanılsa bile DSA anahtarları desteklenmemektedir. Yalnızca DSA kullanarak bağlanabildiğiniz bir cihazınız varsa, bu amaçla **openssh-client-ssh1** paketiyle sağlanan "ssh1" komutunu kullanabilirsiniz. Debian sunucusuna bağlanmak için hala DSA anahtarları kullanıyorsanız (emin değilseniz, "ssh" komutuna "-v" seçeneğini ekleyip “Server accepts key:” satırını arayarak kontrol edebilirsiniz) yükseltmeden önce yeni anahtarlar oluşturmalısınız. Örneğin, yeni bir Ed25519 anahtarı oluşturup bu anahtarla sunucuya girişi etkinleştirmek için istemcide şu komutu çalıştırın ("username@server" yerine uygun kullanıcı ve sunucu adını yazın): $ ssh-keygen -t ed25519 $ ssh-copy-id username@server 5.1.4. last, lastb ve lastlog komutlarının yerine yenileri getirilmiştir. ------------------------------------------------------------------------- **util-linux** paketi artık "last" ve "lastb" komutlarını, **login** paketi ise "lastlog" komutunu sağlamamaktadır. Bu komutlar, "/var/log/wtmp", "/var/log/btmp", "/var/run/utmp" ve "/var/log/lastlog" dosyalarını kullanarak önceki oturum açma girişimleri hakkında bilgi veriyordu. Ancak bu dosyalar, oturum açma zamanını saklamak için yeterli alan ayırmadıklarından (2038 Sorunu nedeniyle) 2038’den sonra kullanılamaz hale gelecektir. Üstelik geliştiriciler de dosya biçimlerini değiştirmeyi tercih etmemektedir. Çoğu kullanıcının bu komutların yerine başka bir şey kullanması gerekmeyecek, ancak **util-linux** paketindeki "lslogins" komutu, hesapların en son ne zaman kullanıldığını gösterir. İki doğrudan alternatif mevcuttur: "last" komutunun yerini **wtmpdb** paketindeki "wtmpdb" komutu alabilir (**libpam-wtmpdb** paketi kurulmalıdır). "lastlog" yerine ise **lastlog2** paketindeki "lastlog2" komutu kullanılabilir (**libpam-lastlog2** paketi de kurulmalıdır). Bu komutları kullanmak isterseniz, yükseltmeden sonra bu yeni paketleri yüklemeniz gerekir. Daha fazla bilgi için util-linux NEWS.Debian sayfasına bakabilirsiniz. "lslogins --failed" komutu ise "lastb" ile benzer bilgileri sunar. Eğer **wtmpdb** kurmazsanız, eski günlük dosyaları ("/var/log/wtmp*") silinmelidir. **wtmpdb** kurarsanız, bu paket "/var/log/wtmp" dosyasını güncelleyecek ve eski wtmp dosyalarını "wtmpdb import -f " komutuyla okuyabileceksiniz. "/var/log/lastlog*" veya "/var/log/btmp*" dosyalarını okuyabilecek bir araç bulunmamaktadır. Bu dosyalar yükseltmeden sonra silinebilir. 5.1.5. RabbitMQ artık HA kuyruklarını desteklememektedir -------------------------------------------------------- **rabbitmq-server** paketi, trixie sürümünden itibaren yüksek erişilebilirlik (HA) kuyruklarını desteklememektedir. HA yapılandırmasına devam etmek için bu kuyrukların “quorum kuyruklarına” dönüştürülmesi gerekir. Bir OpenStack kurulumunuz varsa, yükseltmeden önce kuyrukları quorum türüne geçirmelisiniz. Ayrıca, OpenStack uygulamasının trixie’deki ‘Caracal’ sürümünden itibaren yalnızca quorum kuyruklarını desteklediğini unutmayın. 5.1.6. RabbitMQ doğrudan bookworm’dan yükseltilemez --------------------------------------------------- RabbitMQ’nun bookworm’dan trixie’ye doğrudan ve kolay bir yükseltme yolu bulunmamaktadır. Bu sorunla ilgili ayrıntılar hata 1100165 numaralı kayıt altında bulunabilir. Önerilen yükseltme yolu, rabbitmq veritabanını tamamen silip servisi yeniden başlatmaktır (trixie yükseltmesinden sonra). Bu işlem, "/var/lib/rabbitmq/mnesia" dizinini ve içeriğinin silinmesiyle yapılabilir. 5.1.7. MariaDB büyük sürüm yükseltmeleri yalnızca temiz kapanış sonrasında sorunsuz çalışır ------------------------------------------------------------------------------------------- MariaDB, büyük sürümler arasında hata kurtarmayı desteklemez. Örneğin, bir MariaDB 10.11 sunucusu güç kesintisi veya yazılım hatası nedeniyle aniden kapanırsa, veritabanının aynı MariaDB 10.11 ikilileriyle yeniden başlatılması gerekir. Bu şekilde, hata kurtarma işlemi başarıyla gerçekleştirilebilir ve kesintiye uğrayan işlemler için veri dosyaları ile günlük dosyaları arasında uyum sağlanabilir (işlemler tamamlanarak veya geri alınarak). Çökmüş bir MariaDB 10.11 örneğinin veri dizinini kullanarak MariaDB 11.8 ile kurtarma işlemi yapmaya çalışırsanız, yeni MariaDB sunucusu başlamayı reddeder. MariaDB Sunucusunun büyük sürüm yükseltmesi öncesinde düzgün bir şekilde kapatıldığından emin olmak için, servisi şu komutla durdurun # service mariadb stop ardından, tüm verilerin ve tamponların diske başarıyla yazıldığını doğrulamak için sunucu günlüklerinde "Shutdown complete" ifadesini kontrol edin. Eğer düzgün bir şekilde kapanmadıysa, kurtarma işlemini tetiklemek için yeniden başlatın, bekleyin, tekrar durdurun ve bu ikinci durdurma işleminin temiz olduğunu doğrulayın. Yedek alma yöntemleri ve sistem yöneticilerine yönelik diğer ilgili konular hakkında daha fazla bilgi için lütfen /usr/share/doc/mariadb- server/README.Debian.gz dosyasına bakın. 5.1.8. Ping artık yükseltilmiş ayrıcalıklarla çalışmıyor -------------------------------------------------------- **iputils-ping** paketiyle gelen öntanımlı ping sürümü artık *CAP_NET_RAW* Linux yetkisiyle birlikte kurulmamaktadır; bunun yerine ağ iletişimi için "ICMP_PROTO" datagram soketlerini kullanmaktadır. Bu soketlere erişim, "net.ipv4.ping_group_range" sysctl değeri üzerinden kullanıcının Unix grup üyeliğine göre kontrol edilir. Normal kurulumlarda, **linux-sysctl-defaults** paketi bu değeri geniş bir izin aralığına ayarlayarak ayrıcalıksız kullanıcıların ping komutunu beklenildiği şekilde kullanmasına izin verir, ancak bazı yükseltme senaryolarında bu paket otomatik olarak kurulmayabilir. Bu değişkenin anlamı hakkında daha fazla bilgi için "/usr/lib/sysctl.d/50-default.conf" dosyasına ve çekirdek belgelendirmesine bakın. 5.1.9. Dovecot configuration changes ------------------------------------ The **dovecot** email server suite in trixie uses a configuration format that is incompatible with previous versions. Details about the configuration changes are available at docs.dovecot.org. In order to avoid potentially extended downtime, you are strongly encouraged to port your configuration in a staging environment before beginning the upgrade of a production mail system. 5.1.10. libvirt paketlemesinde önemli değişiklikler --------------------------------------------------- Sanallaştırma platformlarını yönetmek için bir API ve araç takımı sağlayan **libvirt-daemon** paketi, trixie sürümünde yeniden düzenlendi. Artık her sürücü ve depolama arka ucu ayrı bir ikilik paket halinde geliyor, bu da çok daha fazla esneklik sağlıyor. Bookworm’dan yükseltme sırasında mevcut bileşenlerin korunmasına özen gösterilmiştir, ancak bazı durumlarda işlevsellik geçici olarak kaybolabilir. Yükseltme sonrasında beklenen tüm paketlerin kurulu olduğundan emin olmak için yüklü ikilik paket listesini dikkatlice gözden geçirmenizi öneririz; bu aynı zamanda istenmeyen bileşenleri kaldırmak için iyi bir fırsat olacaktır. Ek olarak, yükseltme sonrasında bazı yapılandırma dosyaları (conffiles) “obsolete” (eskimiş) olarak işaretlenebilir. Sisteminizin bu sorundan etkilenip etkilenmediğini ve nasıl çözüleceğini öğrenmek için "/usr/share/doc/libvirt-common/NEWS.Debian.gz" dosyasını inceleyebilirsiniz. 5.1.11. Things to do before rebooting ------------------------------------- "apt full-upgrade" tamamlandığında, “resmi” yükseltme işlemi tamamlanmış olur. trixie sürümüne yükseltmede, yeniden başlatmadan önce gereken özel bir işlem yoktur. 5.2. Yükseltme süreciyle sınırlı olmayan maddeler ================================================= 5.2.1. The directories /tmp and /var/tmp are now regularly cleaned ------------------------------------------------------------------ On new installations, *systemd-tmpfiles* will now regularly delete old files in "/tmp" and "/var/tmp" while the system is running. This change makes Debian consistent with other distributions. Because there is a small risk of data loss, it has been made “opt-in”: the upgrade to trixie will create a file /etc/tmpfiles.d/tmp.conf which reinstates the old behavior. This file can be deleted to adopt the new default, or edited to define custom rules. The rest of this section explains the new default and how to customize it. The new default behavior is for files in "/tmp" to be automatically deleted after 10 days from the time they were last used (as well as after a reboot). Files in "/var/tmp" are deleted after 30 days (but not deleted after a reboot). Before adopting the new default, you should either adapt any local programs that store data in "/tmp" or "/var/tmp" for long periods to use alternative locations, such as "~/tmp/", or tell *systemd- tmpfiles* to exempt the data file from deletion by creating a file "local-tmp-files.conf" in "/etc/tmpfiles.d" containing lines such as: x /var/tmp/my-precious-file.pdf x /tmp/foo Please see systemd-tmpfiles(8) and tmpfiles.d(5) for more information. 5.2.2. Güvenlik desteğindeki kısıtlamalar ----------------------------------------- Debian’ın güvenlik sorunları için minimal geriye taşıma (backport) sağlayamayacağı bazı paketler bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki alt bölümlerde ele alınmıştır. Not: **debian-security-support** paketi, sistemde yüklü paketlerin güvenlik desteği durumunu izlemenize yardımcı olur. 5.2.2.1. Web tarayıcıları ve görüntüleme motorlarının güvenlik durumu ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Debian 13, sürekli güvenlik açıklarından etkilenen çeşitli tarayıcı motorları içerir. Yüksek sayıda güvenlik açığı ve uzun vadeli dallar şeklinde yeterli yukarı akış (upstream) desteğinin olmaması, bu tarayıcı ve motorlar için geriye taşınmış güvenlik düzeltmeleri sağlamayı oldukça zorlaştırmaktadır. Ayrıca, kitaplıklar arası bağımlılıklar yeni yukarı akış sürümlerine güncelleme yapmayı son derece zorlaştırmaktadır. **webkit2gtk** kaynak paketini kullanan uygulamalar (ör. **epiphany**) güvenlik desteği kapsamındadır, ancak qtwebkit (kaynak paket **qtwebkit-opensource-src**) kullanan uygulamalar kapsam dışındadır. Genel web tarayıcı kullanımı için Firefox veya Chromium öneririz. Bu tarayıcılar, kararlı sürüm için mevcut ESR sürümleri yeniden derlenerek güncel tutulacaktır. Aynı strateji Thunderbird için de uygulanacaktır. Bir sürüm "oldstable" (eski kararlı) durumuna geldiğinde, resmi olarak desteklenen tarayıcılar standart destek süresi boyunca güncelleme almayabilir. Örneğin, Chromium "oldstable" sürümde tipik 12 ay yerine yalnızca 6 ay güvenlik desteği alacaktır. 5.2.2.2. Go- ve Rust-temelli paketler ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Debian altyapısı, statik bağlamayı sistematik olarak kullanan paket türlerinin yeniden derlenmesi konusunda şu anda sorunlar yaşamaktadır. Go ve Rust ekosistemlerinin büyümesiyle birlikte, altyapı bu paketleri sürdürülebilir şekilde işleyebilecek duruma gelene kadar, bu paketler sınırlı güvenlik desteğiyle kapsanacaktır. Çoğu durumda, Go veya Rust geliştirme kütüphaneleri için güncellemeler gerekliyse, bunlar yalnızca normal nokta sürümler aracılığıyla yayınlanacaktır. 5.3. Eskime ve kullanımdan kaldırma =================================== 5.3.1. Önemli eskimiş paketler ------------------------------ Aşağıda, bilinen ve dikkat çeken bazı eskimiş paketler listelenmiştir (açıklama için Eskimiş paketler bölümüne bakınız). Eskimiş paketler listesinde şunlar yer alır: * **libnss-gw-name** paketi trixie sürümünden kaldırılmıştır. Üst geliştirici, bunun yerine **libnss-myhostname** kullanılmasını önermektedir. * **pcregrep** paketi trixie sürümünden kaldırılmıştır. Yerine "grep -P" ("--perl-regexp") veya **pcre2-utils** paketinden gelen "pcre2grep" komutu kullanılabilir. * The **request-tracker4** package has been removed from trixie. Its replacement is **request-tracker5**, which includes instructions on how to migrate your data: you can keep the now obsolete **request- tracker4** package from bookworm installed while migrating. 5.3.2. trixie için kullanımdan kaldırılan bileşenler ---------------------------------------------------- Debian’ın bir sonraki 14 sürümüyle (kod adı forky) bazı özellikler kullanımdan kaldırılacaktır. Kullanıcıların, Debian 14 sürümüne güncelleme yaparken sorun yaşamamak için alternatiflere geçmeleri gerekecektir. Bu kapsamdaki özellikler şunlardır: * **sudo-ldap** paketi forky sürümünde kaldırılacaktır. Debian sudo ekibi, bakım zorlukları ve sınırlı kullanım nedeniyle bu paketi sonlandırma kararı almıştır. Yeni ve mevcut sistemlerde bunun yerine **libsss-sudo** kullanılmalıdır. Bu geçişi tamamlamadan Debian trixie’den forky’ye yükseltme yapılması, yetki yükseltme işlevlerinin kaybına yol açabilir. Daha fazla ayrıntı için lütfen hata 1033728 sayfasını ve **sudo** paketindeki NEWS dosyasını inceleyin. * **sudo_logsrvd** özelliği (sudo giriş/çıkış kayıtları için kullanılır) için bir bakımcı bulunmazsa, Debian forky’de kaldırılabilir. Bu bileşen Debian bağlamında sınırlı kullanıma sahiptir ve bakımı temel sudo paketine gereksiz karmaşıklık eklemektedir. Devam eden tartışmalar için hata 1101451 sayfasını ve **sudo** paketindeki NEWS dosyasını inceleyebilirsiniz. * **libnss-docker** paketi artık geliştirilmemekte ve Docker API’sinin 1.21 sürümünü gerektirmektedir. Bu eskimiş API sürümü hala Docker Engine v26 (Debian trixie ile gelen) tarafından desteklenmektedir, ancak Docker Engine v27+ (Debian forky ile gelecek) ile kaldırılacaktır. Geliştirme yeniden başlamazsa, paket Debian forky’de kaldırılacaktır. * **openssh-client** ve **openssh-server** paketleri şu anda GSS-API kimlik doğrulama ve anahtar değişimini desteklemektedir (genellikle Kerberos servislerine kimlik doğrulama için kullanılır). Bu özellik özellikle sunucu tarafında yeni bir ön kimlik doğrulama saldırı yüzeyi oluşturduğu için bazı sorunlara yol açmıştır. Bu nedenle Debian’ın ana OpenSSH paketleri forky sürümünden itibaren bu desteği kaldıracaktır. Eğer GSS-API kimlik doğrulama veya anahtar değişimi kullanıyorsanız (OpenSSH yapılandırma dosyalarınızda "GSSAPI" ile başlayan seçenekleri kontrol edin), şimdi **openssh-client-gssapi** (istemcilerde) veya **openssh-server-gssapi** (sunucularda) paketlerini kurmalısınız. trixie sürümünde bunlar sırasıyla **openssh-client** ve **openssh-server** paketlerine bağımlı boş paketlerdir; forky sürümünde ise ayrı olarak derleneceklerdir. * sbuild-debian-developer-setup artık kullanımdan kaldırılmış olup artık onun yerine sbuild+unshare önerilmektedir **sbuild** (Debian paketlerini minimal ortamda derleme aracı) büyük bir güncelleme almıştır ve artık ek ayarlama gerektirmeden çalışabilmektedir. Sonuç olarak **sbuild-debian-developer-setup** paketine artık ihtiyaç duyulmamaktadır ve kullanımdan kaldırılmıştır. Yeni sürümü şu komutla deneyebilirsiniz: $ sbuild --chroot-mode=unshare --dist=unstable hello * **fcitx** paketleri artık kullanımdan kaldırılmış olup yerini **fcitx5** paketlerine bırakmıştır **fcitx** giriş yöntemi çerçevesi (**fcitx4** veya **fcitx 4.x** olarak da bilinir) artık geliştirilmemektedir. Bu nedenle, tüm ilgili giriş yöntemi paketleri kullanımdan kaldırılmıştır. **fcitx** paketi ve **fcitx-** ile başlayan tüm paketler Debian forky sürümünde kaldırılacaktır. Mevcut **fcitx** kullanıcılarının, fcitx geliştirici geçiş rehberini ve Debian Wiki sayfasını takip ederek **fcitx5** paketine geçmeleri tavsiye edilir. 5.4. Bilinen ciddi hatalar ========================== Although Debian releases when it’s ready, that unfortunately doesn’t mean there are no known bugs. As part of the release process all the bugs of severity serious or higher are actively tracked by the Release Team, so an overview of those bugs that were tagged to be ignored in the last part of releasing trixie can be found in the Debian Bug Tracking System. The following bugs were affecting trixie at the time of the release and worth mentioning in this document: +------------------------+-----------------------------+--------------------------------+ | Hata numarası | Paket (kaynak veya ikilik) | Açıklama | |========================|=============================|================================| | 1032240 | **akonadi-backend-mysql** | akonadi sunucusu mysql | | | | veritabanına bağlanamadığı | | | | için başlayamıyor | +------------------------+-----------------------------+--------------------------------+ | 1032177 | **faketime** | faketime zamanı taklit | | | | edemiyor (i386 mimarisinde) | +------------------------+-----------------------------+--------------------------------+ | 918984 | **src:fuse3** | bookworm için fuse -> fuse3 | | | | yükseltme yolunun sağlanması | +------------------------+-----------------------------+--------------------------------+ | 1016903 | **g++-12** | tree-vectorize: O2 düzeyinde | | | | yanlış kod (-fno-tree- | | | | vectorize çalışıyor) | +------------------------+-----------------------------+--------------------------------+ | 1034752 | **src:gluegen2** | gömülü olarak özgür olmayan | | | | başlıklar içeriyor | +------------------------+-----------------------------+--------------------------------+ 6. Debian hakkında daha fazla bilgi *********************************** 6.1. Ek okuma kaynakları ======================== Bu sürüm notları ve kurulum kılavuzunun (https://www.debian.org/releases/trixie/installmanual adresinde) ötesinde, Debian hakkında daha fazla belge Debian Belgelendirme Projesi (Debian Documentation Project - DDP) tarafından sağlanmaktadır. DDP’nin amacı, Debian Referansı, Debian Yeni Bakımcılar Kılavuzu, Debian SSS ve daha birçok belgeyle Debian kullanıcıları ve geliştiricileri için yüksek kaliteli belgelendirme oluşturmaktır. Mevcut kaynakların tam listesi için Debian Belgelendirme web sitesini ve Debian Wiki’yi inceleyebilirsiniz. Her bir paketin belgelendirmesi "/usr/share/doc/paket" dizinine kurulur. Bu dizin; telif hakkı bilgilerini, Debian’a özel detayları ve yukarı akış belgelendirmesini içerebilir. 6.2. Yardım alma yolları ======================== Debian kullanıcıları için pek çok yardım, tavsiye ve destek kaynağı mevcuttur, ancak bu kaynaklara başvurmadan önce mevcut belgelendirmede araştırma yapılması önerilir. Bu bölümde, özellikle yeni Debian kullanıcılarına faydalı olabilecek bu kaynaklara kısa bir giriş sunulmaktadır. 6.2.1. E-posta listeleri ------------------------ Debian kullanıcıları için en önemli e-posta listeleri, debian-user (İngilizce) ve diğer dillere yönelik debian-user-dil listeleridir. Bu listeler hakkında bilgi almak ve abone olmak için https://lists.debian.org/ adresini ziyaret edebilirsiniz. Bir mesaj göndermeden önce lütfen arşivlerde benzer soruların yanıtlanıp yanıtlanmadığını kontrol edin ve liste görgü kurallarına uyun. 6.2.2. Internet Aktarmalı Sohbet (Internet Relay Chat - IRC) ------------------------------------------------------------ Debian, kullanıcılarına destek ve yardım sağlamak amacıyla OFTC IRC ağı üzerinde özel bir IRC kanalı sunar. Bu kanala bağlanmak için favori IRC istemcinizden irc.debian.org adresine bağlanıp "#debian" kanalına katılabilirsiniz. Lütfen kanal kurallarına uyun ve diğer kullanıcılara saygılı olun. Kurallar Debian Wiki sayfasında bulunmaktadır. For more information on OFTC please visit the website. 6.3. Hata bildirimi =================== Debian’ı yüksek kaliteli bir işletim sistemi haline getirmek için çaba gösteriyoruz; ancak bu, sağladığımız paketlerin tamamen hatasız olduğu anlamına gelmez. Debian’ın “açık geliştirme” felsefesi doğrultusunda ve kullanıcılarımıza hizmet amacıyla, bildirilen tüm hatalarla ilgili bilgiler Hata Takip Sistemimizde (Bug Tracking System - BTS) yayımlanmaktadır. BTS’yi https://bugs.debian.org/ adresinden inceleyebilirsiniz. Dağıtımda veya içinde yer alan paketlenmiş yazılımlarda bir hata fark ederseniz, gelecekteki sürümlerde düzeltilebilmesi için lütfen bunu bildirin. Hata bildirebilmek için geçerli bir e-posta adresinizin olması gerekir. Bu sayede hatalar izlenebilir ve gerekirse geliştiriciler ek bilgi almak üzere sizinle iletişime geçebilir. "reportbug" programını kullanarak ya da doğrudan e-posta ile hata bildirimi yapabilirsiniz. Hata Takip Sistemi ve nasıl kullanılacağı hakkında daha fazla bilgiye, (**doc-debian** paketi kuruluysa) "/usr/share/doc/debian" dizininden veya çevrimiçi Hata Takip Sistemi sayfasından ulaşabilirsiniz. 6.4. Debian’a katkıda bulunma ============================= Debian’a katkıda bulunmak için uzman olmanız gerekmez. Kullanıcı destek listelerinde kullanıcıların sorunlarına yardımcı olarak topluluğa katkı sağlayabilirsiniz. Geliştirme listelerine katılarak dağıtımın geliştirilmesiyle ilgili sorunları tespit etmek (ve çözmek) de son derece değerlidir. Debian’ın yüksek kaliteli dağıtımını sürdürebilmesi için hata bildirin ve geliştiricilerin bu hataları takip edip düzeltmelerine yardımcı olun. "how-can-i-help" aracı, üzerinde çalışabileceğiniz uygun hataları bulmanıza yardımcı olur. Yazı yazma konusunda yetenekliyseniz, belgelendirme yazarak veya mevcut dokümanları kendi dilinize çevirerek daha etkin katkı sağlayabilirsiniz. Daha fazla zaman ayırabiliyorsanız, Debian’daki Özgür Yazılım koleksiyonunun bir bölümünü üstlenebilirsiniz. Özellikle, kullanıcılar tarafından Debian’a eklenmesi talep edilen paketleri sahiplenmek veya sürdürmek oldukça yararlı olur. Bu konuda detaylı bilgiye Gereksinim Duyan ve Aday Paketler veritabanından ulaşabilirsiniz. Belirli alanlara ilgi duyuyorsanız, Debian’ın belli mimarilere yönelik taşımalar (portlar) ve belirli kullanıcı gruplarına yönelik Debian Pure Blends gibi alt projelerine katkıda bulunmak size keyif verebilir. Her durumda, özgür yazılım topluluğunda bir kullanıcı, programcı, yazar ya da çevirmen olarak yer alıyorsanız, zaten bu çabaya katkıda bulunuyorsunuz demektir. Katkıda bulunmak hem ödüllendirici hem de eğlencelidir; yeni insanlarla tanışma fırsatı sunmasının yanı sıra, içinizde o sıcacık mutluluk hissini de uyandırır. 7. Yükseltme öncesi bookworm sisteminizin yönetilmesi ***************************************************** Bu ek bölüm, trixie sürümüne yükseltmeden önce bookworm paketlerini nasıl yükleyip güncelleyebileceğinizi açıklar. 7.1. bookworm sisteminizin yükseltilmesi ======================================== Temel olarak bu işlem, daha önce gerçekleştirdiğiniz bookworm yükseltmelerinden farksızdır. Tek fark, öncelikle paket listenizin hala bookworm sürümüne ait kaynakları içerdiğinden emin olmanız gerektiğidir. Bu konu, APT kaynak listesi dosyalarınızı kontrol etme bölümünde açıklanmıştır. Sisteminizi bir Debian yansısı üzerinden yükseltirseniz, otomatik olarak en son bookworm nokta sürümüne yükseltilecektir. 7.2. APT kaynak listesi dosyalarının kontrol edilmesi ===================================================== APT kaynak listesi dosyalarınızdaki (bkz: sources.list(5)) herhangi bir satırda “stable” (kararlı) ifadesi geçiyorsa, bu aslında trixie sürümünü işaret eder. Henüz yükseltmeye hazır değilseniz bu durum sizin için uygun olmayabilir. Eğer apt update komutunu zaten çalıştırdıysanız, aşağıdaki adımları izleyerek sorunsuzca geri dönebilirsiniz. Eğer trixie sürümünden paketler de yüklediyseniz, artık bookworm paketlerine geri dönmenin pek anlamı kalmamıştır. Bu durumda devam edip etmeyeceğinize kendiniz karar vermelisiniz. Paketleri eski sürüme düşürmek mümkündür ancak bu belgenin kapsamı dışındadır. Root yetkileriyle, ilgili APT kaynak listesi dosyasını (örneğin "/etc/apt/sources.list") favori düzenleyicinizle açın ve şu şekilde başlayan tüm satırlarda * "deb http:" * "deb https:" * "deb tor+http:" * "deb tor+https:" * "URIs: http:" * "URIs: https:" * "URIs: tor+http:" * "URIs: tor+https:" “stable” referanslarını kontrol edin. Bulduğunuz “stable” kayıtlarını “bookworm” olarak değiştirin. "deb file:" veya "URIs: file:" ile başlayan satırlar varsa, bunların işaret ettiği konumun bookworm mi yoksa trixie arşivi mi içerdiğini kendiniz kontrol etmelisiniz. Önemli: "deb cdrom:" veya "URIs: cdrom:" ile başlayan satırları değiştirmeyin. Aksi halde satır geçersiz olur ve "apt-cdrom" komutunu tekrar çalıştırmanız gerekir. Bir "cdrom:" kaynak satırının “unstable” (kararsız) ifadesi içermesi sizi endişelendirmesin. Kafa karıştırıcı görünse de bu normaldir. Herhangi bir değişiklik yaptıysanız, dosyayı kaydedin ve şu komutu çalıştırın # apt update böylece paket listesi güncellenmiş olacaktır. 7.3. Son bookworm sürümüne yükseltme işlemi =========================================== bookworm sürümündeki tüm paketleri en son nokta sürüm düzeyine güncellemek için şu komutu çalıştırın # apt full-upgrade 7.4. Eskimiş yapılandırma dosyalarının kaldırılması =================================================== Sisteminizi trixie sürümüne yükseltmeden önce, "/etc" dizininde bulunan "*.dpkg-{new,old}" gibi eski yapılandırma dosyalarının kaldırılması önerilir. 8. Sürüm Notlarına Katkı Sağlayanlar ************************************ Sürüm notlarına, aşağıda adı geçenlerin de dahil olduğu çok sayıda kişi katkı sağlamıştır * Adam D. Barrat (2013'te çeşitli düzeltmeler), * Adam Di Carlo (önceki sürümler), * Andreas Barth aba (önceki sürümler: 2005 - 2007), * Andrei Popescu (çeşitli katkılar), * Anne Bezemer (önceki sürüm), * Bob Hilliard (önceki sürüm), * Charles Plessy (GM965 sorunu açıklaması), * Christian Perrier bubulle (Lenny kurulumu), * Christoph Berg (PostgreSQL'e özel sorunlar), * Daniel Baumann (Debian Live), * David Prévot taffit (Wheezy sürümü), * Eddy Petrișor (çeşitli katkılar), * Emmanuel Kasper (geriye taşımalar - backports), * Esko Arajärvi (X11 yükseltmesinin yeniden düzenlenmesi), * Frans Pop fjp (önceki sürüm Etch), * Giovanni Rapagnani (sayısız katkı), * Gordon Farquharson (ARM taşıma sorunları), * Hideki Yamane henrich (2006'dan beri katkı sağlıyor), * Holger Wansing holgerw (2009'dan beri katkı sağlıyor), * Javier Fernández-Sanguino Peña jfs (Etch sürümü, Squeeze sürümü), * Jens Seidel (Almanca çeviri, sayısız katkı), * Jonas Meurer (syslog sorunları), * Jonathan Nieder (Squeeze sürümü, Wheezy sürümü), * Joost van Baal-Ilić joostvb (Wheezy sürümü, Jessie sürümü), * Josip Rodin (önceki sürümler), * Julien Cristau jcristau (Squeeze sürümü, Wheezy sürümü), * Justin B Rye (İngilizce düzeltmeler), * LaMont Jones (NFS sorunlarıyla ilgili açıklamalar), * Luk Claes (düzenleyicilerin motivasyon sorumlusu), * Martin Michlmayr (ARM taşıma sorunları), * Michael Biebl (syslog sorunları), * Moritz Mühlenhoff (çeşitli katkılar), * Niels Thykier nthykier (Jessie sürümü), * Noah Meyerhans (sayısız katkı), * Noritada Kobayashi (Japonca çeviri eşgüdümü, sayısız katkı), * Osamu Aoki (çeşitli katkılar), * Paul Gevers elbrus (buster sürümü), * Peter Green (çekirdek sürüm notu), * Rob Bradford (Etch sürümü), * Samuel Thibault (d-i Braille desteğinin açıklaması), * Simon Bienlein (d-i Braille desteğinin açıklaması), * Simon Paillard spaillar-guest (sayısız katkı), * Stefan Fritsch (Apache sorunlarının açıklaması), * Steve Langasek (Etch sürümü), * Steve McIntyre (Debian CD'leri), * Tobias Scherer ("proposed-update" açıklaması), * victory victory-guest (markup düzeltmeleri ve 2006’dan beri süren katkılar, * Vincent McIntyre ("proposed-update" açıklaması), * W. Martin Borgert (Lenny sürümü düzenlemeleri, DocBook XML'e geçiş). Bu belge birçok dile çevrilmiştir. Tüm çevirmenlere teşekkür ederiz!